Het schrijven van een proefschrift gaat gepaard met vele dilemma’s. Eentje daarvan betreft de ‘terminologie’. Welke termen drukken het beste uit wat ik wil zeggen? Op welke kernconcepten ‘bouw’ ik mijn verhaal? En, niet geheel onbelangrijk: hoe verwoord ik mijn centrale onderzoeksvraag?
Goede woorden lijken intuïtief, eenvoudig en leiden niet af vanwege verschillende interpretaties. Slechte termen liggen gevoelig, zijn ambigu of trekken een hele boekenkast aan literatuur omver die je eigenlijk niet over je heen wil. Helaas is het verschil tussen goed en slecht (zoals altijd) niet zo evident. Iedere lezer heeft zijn eigen perspectief en referentiekader en een term die gevoelig ligt, kan toch de juiste zijn omdat deze de vinger op de zere plek legt. Bovendien kent een proefschrift een opbouw die automatisch een wisselende terminologie met zich meebrengt.
Ter illustratie. Mijn proefschrift gaat over personen, over agenten, over verschillende soorten professionals. In mijn inleiding kies ik ervoor om de terminologie over te nemen die in discussies ‘in het veld’ wordt gebruikt, ondanks dat deze niet per se adequaat is: de instroom van 'hoger opgeleiden’ of de 'IWAB’. In het theoretische gedeelte daarentegen selecteer ik juist zorgvuldig concepten uit de omgevallen boekenkast die sprekend en toepasbaar zijn, maar liever nog verklarend en verdiepend werken. In het empirische gedeelte van mijn verhaal verdwijnen deze theoretische termen echter weer en worden alle personen ‘participanten’. En helemaal aan het einde, komt de theorie weer terug om de emprische resultaten te duiden. Hier ontstaat pas de definitieve taal waarin ik de conclusies verwoord en mijn ‘boodschap’ frame.
In dit kader heb ik onlangs de knoop doorgehakt om de term ‘hoger opgeleide’ te vervangen door ‘kenniswerker’. Ten eerste omdat opleiding geen argument is voor de mate van professionaliteit en ten tweede omdat het een tegenstelling veronderstelt met ‘lager opgeleide’ die geen recht doet aan het vakmanschap van doorgewinterde dienders. Maar bovenal omdat ‘kenniswerker’ eigenlijk in één woord het grensvlak definieert van de beide hoofdthema’s (valorisatie & politieprofessionaliteit) van mijn promotietraject.
En omdat ‘kenniswerker’ daarom het meeste recht doet aan de inhoud van mijn proefschrift, heeft de term tevens een plekje in de centrale onderzoeksvraag verdiend.
