Kent u de BBC-serie Yes Minister nog? Verdeeld over enkele afleveringen maakt minister Hackert daarin ruzie met zijn hoogste ambtenaar Sir Humphry Appleby over een ziekenhuis. Een jaar na aanbouw is er nog geen patiënt behandeld, terwijl er wel al 500 administrateurs zijn aangesteld. Het levert de minister die had beloofd de bureaucratie te bestrijden vervelende publiciteit op en hij eist daarom betere 'cijfers'. Die krijgt hij razendsnel, zonder dat er in het ziekenhuis ook maar iets is veranderd. Als de minister Appleby daarop aanspreekt zegt hij: "Ik kan geen gedachten lezen. U vroeg betere cijfers, die hebt u gekregen."
In de serie wordt een probleem uitvergroot dat in de publieke sector maar al te goed kennen. We hebben er behoefte aan om onze doelen en ons functioneren met 'objectieve cijfers' te legitimeren. In de praktijk blijkt wat je meet en hoe je de cijfers gebruikt subjectief. Kampt een deel van het onderwijs met lage Cito-scores? Een aantal scholen loste dat probleem op door de zwakke leerlingen geen toets meer te laten doen. Hoe voorkom je een miljoen werklozen? Door de definitie van werkloosheid te veranderen, bedacht het kabinet-Lubbers in de jaren tachtig van de vorige eeuw. Een target voor het bestrijden van milieucriminaliteit? Een politiekorps loste dat ooit op door meer bekeuringen uit te schrijven voor het vissen zonder vergunning.
Helaas is het ook weer niet mogelijk om het zonder cijfers te doen. Als we beleidsdoelstellingen en prestaties niet weten om te zetten in meetbate eenheden ( te 'operationaliseren') zak je al snel weg in een moeras van vrijblijvendheid. Kort geleden organiseerden we daarom een discussie over de vraag over hoe we slimmer met prestatiecijfers konden omgaan. Ik zal niet beweren dat we het probleem hebben opgelost. Maar ik heb aan de bijeenkomst wel twee gedachten overgehouden die ons verder zouden kunnen brengen.
De eerste is dat cijfers altijd ondergeschikt zouden moeten zijn aan een intelligente manier van spreken en verantwoorden over onze operationele doelstellingen en onze prestaties. Het zoeken is dus naar een nieuwe balans tussen kwalitatief en kwantitatief verantwoorden. De tweede, daaraan verwante gedachte, hield ik over aan een opmerking die Marius Buiting maakte, de coauteur van het boek Verdraaide Organisatie. Hij betoogde dat cijfers altijd hiërarchisch onder 'de liefde voor die ene mens' moeten staan. Een filosofische uitspraak die ik voor ons werk als volgt vertaal: het gaat ons om het belang van de burger en het slachtoffer. Die moet in ons verhaal en in onze verantwoording centraal staan.
Ik wil u tot slot het vervolg van de strijd tussen Hackert en zijn ambtenaar niet onthouden. Een aflevering later blijkt het lege ziekenhuis in aanmerking te komen voor de Florence Nightengale-prijs. De minister is opnieuw verbijsterd. Zijn ambtenaar allerminst. Het ziekenhuis draait als een 'geoliede machine', betoogt hij. "Having patients won't be any help at all." De minister wil dan weten waar die prijs dan voor bedoeld is. Voor het meest hygiënische ziekenhuis van het land, antwoordt zijn ambtenaar.
Columnist van dienst: Wim van Amerongen
Programmadirecteur Herijking Opsporing
Reageren? Mail naar kwaliteitopsporing@politie.nl
