Het debat over artificiële intelligentie en big data wordt gelukkig volop gevoerd. Dat de nuance daarbij wel eens in het gedrang kan komen bleek bij een optreden van de acteurs van de toneelgroep De Verleiders in het tv-programma De Wereld Draait Door. Met stelligheid beweerden de acteurs dat je meteen op een verdachtenlijst staat als je, toevallig in een postcodegebied waar veel moslims wonen, kunstmest koopt enzovoort, enzovoort.. De aanleiding voor het optreden was een voorstelling van De Verleiders over het gebruik van de nieuwe technologische mogelijkheden door opsporingsdiensten.
Maar misschien groeit er nu toch iets moois uit dat optreden. De ene na de andere deskundige bekritiseerde namelijk de ongenuanceerde stellingname van de acteurs. Verbazing was verder dat er bij de discussie geen echte deskundige aan tafel zat. De kritiek was voor De Wereld Draait Door aanleiding de discussie nog eens over te doen. Daarvoor werden de acteurs opnieuw uitgenodigd, dit keer samen met minister Kajsa Ollongren van Binnenlandse zaken en een échte deskundige: Volkskrant-journalist Huib Modderkolk. Het leidde meteen tot een geanimeerde en genuanceerde discussie, onder andere over onze privacy.
De voor mij cruciale boodschap werd uitgesproken door Modderkolk: laten we de discussie nu eens beginnen met de feiten, in plaats van de meningen. Als u mij toestaat voor één enkel keertje te chargeren… dan lijkt het debat over het gebruik van artificiële intelligentie wel eens te worden gekaapt door enerzijds de privacy-drammers en anderzijds de big-datadromers. En dat terwijl juist in deze discussies feiten en nuances ertoe doen. Het gaat namelijk om een issue dat razend ingewikkeld is. Een goed debat vereist kennis over wat er precies wel en niet mogelijk is. Het kan niet zonder inzicht in de impact. Het vraagt het vermogen om dilemma’s te kunnen onderscheiden.
Ik hoop dat die tweede discussie in De Wereld Draait Door een aanmoediging is het debat veel meer op basis van feiten te gaan voeren. Daarin hebben wij als professionals van de opsporing ook een verantwoordelijkheid. Die kunnen we nemen door zelf actief te gaan bijdragen aan goed geïnformeerde discussies. Dat kan door veel transparanter te zijn over wat er goed en mis kan gaan. Zo veel mogelijk open te zijn bijvoorbeeld over hoe bepaalde algoritmen worden gebruikt. Door zelf de dilemma’s op tafel te leggen. Door zelf discussiebijeenkomsten te organiseren en over thema’s als artificiële intelligentie, big data te gaan publiceren.
Er staat namelijk te veel op het spel om het initiatief zomaar aan anderen te laten.
Columnist van dienst: Charles Wiegant
Hoofdofficier CVOM en programmadirecteur Toekomstbestendig Opsporen en Vervolgen van het Openbaar Ministerie
