Nieuwe Verjaringschecker voor seksuele misdrijven gelanceerd

De Politieacademie heeft vandaag een nieuwe Verjaringschecker voor seksuele misdrijven gelanceerd. De 'Verjaringschecker seksuele misdrijven' is een tool waarmee politieagenten meldingen van seksueel misbruik kunnen controleren op verjaring. Dit geeft richting aan of een feit vervolgd kan worden. ‘De waarde van een goede verjaringschecker is groot’, zegt Heloise Noordkamp. Zij is de coördinator van onder andere het cluster Seksuele Misdrijven en eindverantwoordelijk voor het onderwijs over dit onderwerp.

De Verjaringschecker is een webapplicatie. Het is voor medewerkers van Teams Zeden en Teams Bestrijding Kinderpornografie en Kindersekstoerisme (TBKK) binnen de politie. Ook medewerkers bij de Koninklijke Marechaussee (KMar), het Openbaar Ministerie (OM) en de slachtofferadvocatuur gaan deze gebruiken.

‘De verjaring van seksuele misdrijven is ingewikkeld’, vertelt Heloise. ‘Op seksuele misdrijven kunnen namelijk verschillende artikelen van toepassing zijn. Zo is er de oude Zedenwet die tot 1 juli 2024 gold. Maar ook de nieuwe Wet Seksuele Misdrijven (WSM) die op 1 juli 2024 inging. Daarnaast heb je te maken met de verjaringstermijnen die in het Wetboek van Strafrecht staan. Als je alle gegevens van bijvoorbeeld een melding van misbruik met de hand naast deze artikelen gaat leggen, zijn de kansen op fouten heel erg groot.'

Strafbare feiten over langere tijd

De leeftijd van het slachtoffer en de dader speelt daarbij ook een grote rol. ‘We zien bij zedenmisdrijven dat strafbare feiten zich soms over een langere tijd uitstrekken’, weet Heloise. ‘Neem als voorbeeld een kind dat jarenlang door haar opa is misbruikt, van  haar vierde tot haar achttiende levensjaar. Kijk je naar de strafbare feiten die daaraan gelabeld kunnen worden? Dan maakt de wetgeving onderscheid in verschillende artikelen. Dat heeft te maken met de leeftijd van het slachtoffer.’

Het uitgangspunt is dat bij kinderen van 15 jaar en jonger alle handelingen strafbaar zijn. Dit heeft de wetgever gedaan om minderjarigen te beschermen. En om hun kwetsbaarheid te erkennen. Een uitzondering hierop geldt voor kinderen tussen 12 en 16 jaar die samen en met instemming van elkaar hun seksualiteit ontdekken.

De leeftijdsgrens voor seksuele meerderjarigheid is zestien jaar. De wetgever heeft onderscheid gemaakt in leeftijden bij zedendelicten. Dat geldt voor zowel slachtoffers als verdachten. Het gaat dan om 16 en 17-jarigen vergeleken met 18 jaar en ouder. Dit heeft alles te maken met het Adolescentenstrafrecht.

De wetgever ziet 16- en 17-jarigen als minder kwetsbaar en meer seksueel ontwikkeld. Hierdoor kunnen er andere artikelen gelden dan bij slachtoffers onder de 16 jaar. Of bij volwassen slachtoffers. Voor de daders wil de wetgever een meer op maat gemaakte strafrechtelijke aanpak bieden. Gekeken naar de ontwikkeling van het brein en de verantwoordelijkheid van de dader. 

Juridisch gecheckt

De nieuwe Verjaringschecker laat zien welke artikelen bij welke periode geldt. Heloise: ‘Daarna volgt een conclusie. Hierin staat ook of er in de pleegperiode een verandering in de verjaringswetgeving zit. Arjan ten Voorde is juridisch docent binnen het cluster Seksuele Misdrijven. Hij heeft stroomschema’s gemaakt vanuit de Wet Seksuele Misdrijven. Om helder te maken welk artikel past bij welk feit, bij welke leeftijd enzovoort. Dit is de basis geweest voor het ontwerp van de verjaringschecker. En dat was heel veel werk.’

‘Juridisch Blauw (het team binnen de politie dat juridische steun biedt) heeft goedgekeurd wat Arjan heeft gebouwd. We moeten natuurlijk wel zeker weten of wat wij doen juridisch klopt. Daar gaan we wel vanuit, maar toch is de Verjaringschecker bedoeld om richting te geven. Je kunt dus geen rechten ontlenen aan de inhoud en de conclusies. Uiteindelijk beslist de officier van justitie welke strafbare feiten vervolgd worden. En dan is het aan de rechter om hierover uitspraak te doen.’

Nieuwe verjaringschecker vervangt de oude

‘Men gebruikte al tientallen jaren de oude applicatie ‘Verjaringsprogramma zeden’, vertelt Heloise. ‘De Politieacademie en het OM werkten deze regelmatig bij. Met de komst van de nieuwe Wet Seksuele Misdrijven in 2024 hebben we gekeken of we de bestaande applicatie opnieuw konden bijwerken. De oude app was helaas verouderd, ook qua techniek. We konden deze daardoor niet meer goed aanpassen. Daarom hebben we besloten een nieuwe app te bouwen bij de Politieacademie. We hebben hier namelijk de kennis voor in huis.’

‘In december 2024 heb ik de eerste ontwerpen voor de nieuwe Verjaringschecker gemaakt’, vertelt Kiki Ottenhoff. Kiki is User Experience (UX) designer bij de Politieacademie. ‘In maart van dit jaar hebben we het eerste gebruikersonderzoek kunnen uitvoeren. Hiervoor hadden we een aantal verschillende versies gemaakt. Dat was echt leuk om te doen. We hadden veel respondenten, onder wie specialisten die met de app gaan werken. Denk aan zedenrechercheurs en docenten. Uit dit onderzoek kwam naar voren welke variant het beste werkte. Hierna is het team van Development Kennis, Onderwijs en Onderzoek (Devops KOO) van de Politieacademie echt gaan bouwen.’

Trots op het resultaat

‘We hebben de eerste versie van de gebouwde applicatie getest in een juridische les binnen de zeden opleiding. In deze versie kon je alleen een pleegdatum invoeren. Dit was de eerste keer dat we de korte en bondige versie van de nieuwe app testten. De studenten reageerden heel enthousiast’, legt Kiki uit. ‘Normaal moesten ze verschillende artikelen doorspitten. Pas daarna kregen ze antwoord of een strafbaar feit verjaard was of niet. Met dit programma krijgen ze direct antwoord.’

‘Ik ben trots dat de app er aan de voorkant simpel uitziet. Want aan de achterkant is het best ingewikkeld. Dat komt doordat alle zedenartikelen hierin zitten, samen met de doorgevoerde wijzigingen van de afgelopen jaren. Dit geldt niet alleen voor de zedenartikelen, maar ook voor het verjaringsartikel en alle veranderingen daarop.’

‘Om de app te maken, had ik wel wat verstand nodig van de inhoud. Dat was in dit geval soms wel heftig, want het is een serieus onderwerp. Toch vond ik het ook interessant om meer over deze wetten te leren. Het is fijn om te weten dat zedenrechercheurs dit straks gaan gebruiken. En dat ze daar enorm mee zijn geholpen.’