Juist positief gevoel belangrijke drijfveer om te helpen zoeken naar vermist persoon

Een niet-westers jongetje, witte vrouw of oudere man. Onze samenleving maakt onderscheid tussen vermiste personen. Zo krijgen witte, vrouwelijke slachtoffers (en kinderen) verhoudingsgewijs meer media-aandacht dan andere vermisten, het zogenaamde 'missing white woman syndrome'. Het is niet bekend of slachtofferkenmerken bij vermissingszaken ook invloed hebben op de hulpvaardigheid van het publiek. Uit onderzoek van de Politieacademie blijkt dat dat niet het geval is. Wat wel van invloed is op de bereidheid om te helpen om te zoeken: hoe mensen zich voelen. ​ 

Onderzoekers van de Politieacademie legden verzonnen opsporingsberichten van vermiste personen voor (zonder foto) aan 675 mensen. De slachtoffers verschilden in geslacht (man/vrouw) en afkomst (westers/niet-westers). En of de politie naar deze persoon ging zoeken (ja/nee). Onderzoekers bekeken of deze slachtofferkenmerken invloed hadden op de bereidheid van mensen om te helpen zoeken. Dat bleek niet het geval. Deelnemers waren iets meer bereid om een vrouwelijk slachtoffer te helpen dan een man, maar dit verschil was slechts klein. Verder zagen de onderzoekers geen belangrijke verschillen.  

Positieve gevoelens belangrijke drijfveer 

Wat was wel van invloed op de hulpvaardigheid van mensen? Hoe zij zich op dat moment voelden. Opvallend was dat positieve gevoelens, zoals interesse en alertheid, een belangrijkere drijfveer zijn om te helpen zoeken dan negatieve gevoelens zoals angstig of van streek zijn. Onderzoeker Jerôme Lam: 'Uit eerder onderzoek wisten we dat bij vermissingen mensen vaak hebben geholpen omdat zij een slecht gevoel van de zaak kregen. In het algemeen weten we dat positieve gevoelens in veel situaties de bereidheid om anderen te helpen verhogen. Het is nieuw dat dit laatste ook een duidelijke rol speelt bij vermissingszaken.'

Het onderzoek heeft hiermee gevolgen voor politiecommunicatie. Opsporingsberichten, zoals bij Opsporing Verzocht, leggen vaak de nadruk op de negatieve gevolgen van een gebeurtenis. Zo wil de politie een beroep doen op gevoelens. Zoals morele verontwaardiging, empathie, medeleven en de behoefte om graag te willen bijdragen aan een veilige samenleving. Dit onderzoek zegt dat positieve gevoelens ook een belangrijke drijfveer is die je moet aanspreken wanneer hulp van het publiek nodig is. Lam: 'Daarbij moeten we zeggen dat het bij positieve gevoelens niet gaat om 'blij'. Maar om bijvoorbeeld (inhoudelijke) interesse wekken, alert maken of energie geven. Je moet eigenlijk met het opsporingsbericht heel veel verschillende emoties weten te raken om de boodschap over te brengen. Dat maakt het interessant voor opsporingscommunicatie, het kan zowel positief als negatief tegelijk zijn.'

Volgens Lam past dit binnen de grote interesse in podcasts en tv-programma's over politiewerk: 'Je ziet bijvoorbeeld dat er veel aandacht is voor misdaadprogramma's en -podcasts waarbij je wordt meegenomen in een verhaal. Er komt steeds iets nieuws, interessants bij. Je wordt meegenomen in alle stappen. Daar zie je dat het naast negatieve gevoelens van onrecht ook positieve gevoelens als inhoudelijke interesse voor politiewerk wekt. Maar het moet geen vorm van entertainment worden.'

​De rol van de media​​​​ 

Vanwege de overmatige media-aandacht voor witte, vrouwelijke slachtoffers hadden de onderzoekers grotere verschillen verwacht bij de invloed van bepaalde slachtofferkenmerken op hulpvaardigheid. 'Dat geeft te denken of de keuze van media om bepaalde mensen in beeld te brengen dan een soort filter legt op naar wie er wel en niet wordt gezocht. Dat betekent als media dat je er veel meer van bewust moet zijn dat je een morele verantwoordelijkheid hebt over wie je in beeld brengt, omdat het dus kan bepalen in welke mate er naar een vermist persoon gezocht zal worden', concludeert Lam.​ 

Meer informatie

• Het onderzoek is gepubliceerd in Journal for Police and Criminal Psychology: The Influence of Case Characteristics, Attitude, and Affect on Citizens’ Willingness to Help Search for a Missing Person