In de serie masterclasses voor teamchefs laten toppers uit diverse vakgebieden hun licht schijnen over leiderschap. Een van hen is acteur Gijs Scholten van Aschat die in de serie die komend najaar start wederom acte de presence geeft. Hij laat zien hoe je je rol als leider kunt spelen, ook als die soms een beetje wringt.
Je laten inspireren door experts uit andere takken van sport. Dat is de gedachte achter de serie masterclasses die komend najaar voor de vierde keer start. Tijdens acht bijeenkomsten op bijzondere locaties - van sportcomplex Papendal tot en met het roboticalab van de TU Eindhoven - treffen zo'n dertig teamchefs uit het hele land elkaar om de kunst af te kijken van enkele meesters.
Shakespeare
Een zo'n meester is gelauwerd film- en toneelacteur Gijs Scholten van Aschat. Hij ontvangt de teamchefs op zijn werkplek, de oefenruimte van Toneelgroep Amsterdam in de hoofdstedelijke Stadsschouwburg. Na een rondleiding speelt hij, met dank aan Shakespeare, enkele archetypische leiders. Zoals de machtsbeluste Richard III die alles doet om de macht te krijgen en te houden, maar gespeend is van elke inhoud en visie en vooral wild om zich heen slaat. Of Macbeth die onder sociale druk leider wordt en dingen doet die hij niet wil. De filosofische Hamlet. En tot slot Hendrik V als toppunt van een leider die alles goed doet. 'Hij is ook keihard, maar neemt in elk geval goede beslissingen en verantwoordelijkheid voor zijn daden.'
Om al deze leiders overtuigend te kunnen vertolken bedient de acteur zich van diverse presentatietechnieken, zoals ademhaling, mimiek en ontspanning. En daarin, zo maakt Scholten van Aschat tijdens de masterclass duidelijk, lijkt de acteur op het toneel op een teamchef op de werkvloer. Hoe je erbij staat, hoe je kijkt, hoe je stem klinkt - dat alles bepaalt of jouw verhaal wel of niet overkomt bij je medewerkers. 'Ik laat de verschillen zien tussen een leider die zichzelf durft te laten zien en eentje die zich afsluit, omdat hij het eng vindt of vindt dat hij autoriteit moet uitstralen en daarom heel gewichtig doet.'
Door dat laatste prik je als 'publiek' heel makkelijk heen. 'Dat zit 'm in lichaamstaal, maar ook een adem die vrij hoog zit en een officiële toon waarin een soort onkwetsbaarheid zit. Daarmee creëer je afstand. Mensen denken dat ze zo autoriteit krijgen, maar door die onaantastbaarheid komt je boodschap nooit goed over, omdat je er zelf geen deel van bent.'
Voorbereiding
Heb je als teamchef iets belangrijks te melden of wil je je team inspireren, dan moet je je verhaal voorbereiden. Je hoeft niet als een acteur tekst uit het hoofd te leren, maar je moet wel nadenken over het hoe, wat en waarom van je verhaal.
Dat geldt des te meer als je een boodschap hebt waar je zelf niet helemaal achter staat.
Ook dan is het zaak eerlijk en authentiek te blijven, luidt het devies van de meester. 'Ga op zoek naar iets dat jou triggert. Het verhaal vertellen is vaak niet het moeilijkste, wel de motivatie vinden om het verhaal goed te vertellen. Ik heb ruim vijftig rollen gespeeld en het moeilijkste is elke keer weer om je te verbinden met een rol en met een tekst. Soms denk je 'wat een klotetekst' of 'wat een slechte regisseur', duizend excuses om het niet leuk te vinden. En dan krijg ik mijn tekst gewoon niet geleerd. Je moet dus ook in een vervelende boodschap iets vinden waarmee je je kunt verbinden. Dat is het grootste werk: het aanvaarden van de boodschap, die omhelzen en je eigen maken. En dan ben je altijd overtuigend.'
Dat omhelzen betekent niet dat je geen twijfels mag uiten. 'Sterker, je bent niet geloofwaardig als je dat niet zou doen, want mensen kennen jou. Die denken: dat gelooft hij helemaal niet en dan moeten wij het wel geloven?! Dus ja, toon twijfels, maar overtuig mensen er ook van dat ze dingen een kans moeten geven of de zaak eens van een andere kant moeten proberen te bekijken.'
Emoties
Schuilt het geheim van een goede teamchef dus in zijn acteertalent? Die suggestie werpt Scholten van Aschat verre van zich. 'Mensen denken altijd dat een acteur in de huid van iemand anders kruipt. Maar dat is natuurlijk onzin, dat kan niet. Wat ik op het toneel doe, is altijd een afsplitsing van wie ik ben. Als acteur zoek je voor een rol onbekende en onvermoede eigenschappen van jezelf op.'
Dat is ook zijn les voor leidinggevenden: om overtuigend te communiceren, moet je emoties een plek durven geven. 'Dus als je echt boos bent, laat dat dan maar zien. Natuurlijk, je kunt gaan duiken en zo conflicten vermijden. Maar soms is dat nodig en zeker als je chef bent, moet je proberen zo helder mogelijk te zijn en de dingen bij hun naam noemen.'
Eerlijk zijn, niet bang en jezelf durven laten zien. Met die opdracht plus enkele presentatietips gaan de deelnemers in de tweede helft van de masterclass zelf oefenen en presenteren, met feedback van de meester.
Moeilijk, maar leerzaam, oordelen deelnemers. In hun evaluaties geven ze deze meester een dikke acht voor zijn masterclass. 'Ik herken mij in zijn visie dat je zelf de regisseur bent en dat als je iets wilt veranderen, je zelf degene bent die aan de knoppen kan draaien', schrijft een van de deelnemers op het evaluatieformulier. Een ander noteert als belangrijkste les voor zichzelf: 'Bewuster zijn van het verhaal dat je wil vertellen en op welke manier ik als mens in de rol van een teamchef gezien wil worden en wie ik daarin meebreng.'
Kijktip: The King, film over Hendrik V, te zien op Netflix.
