Terwijl er in Nederland in de jaren tachtig werd nagedacht over een nieuwe politieorganisatie voltrokken er zich in Europa veranderingen die zijn weerga niet kenden. De oorzaak daarvan lag in de steeds groeiende samenwerking tussen de lidstaten van de Europese Gemeenschap. In 1974 hadden die besloten om te komen tot een intensieve economische samenwerking. Zij wilden echter op den duur meer! Het welzijn en het belang van de burgers van de unie moest voorop staan en dat betekende dat die burger binnen Europa moest kunnen gaan en staan waar hij wilde. Voorlopig leek dat echter nog toekomstmuziek.
Begin januari 1985 werd besloten de controles aan de binnengrenzen te verminderen. De meeste lidstaten sloten zich er bij aan, maar er waren wel andere geluiden te horen. De vraag hoe het met de nationale veiligheid gesteld was rees. Er moesten maatregelen komen om de eventuele schadelijke gevolgen van al te vrij personenverkeer te ondervangen. Een paar maanden later sloten Duitsland, Frankrijk, Luxemburg, België en Nederland een akkoord in het Luxemburgse Schengen. In dat akkoord werd vastgelegd dat de grenscontroles tussen deze landen geleidelijk zouden verdwijnen en het doel was om in 1990 te komen tot een definitief akkoord waarin het vrije goederen- en personenverkeer zouden worden geregeld.
Veel politiemensen sloeg de angst om het hart bij de gedachte dat iedereen binnen de Europese gemeenschap zich vrij zou kunnen verplaatsen zonder daarbij te worden gecontroleerd. Dit was de goden verzoeken, zeker op het gebied van de illegale handel in verdovende middelen en vuurwapens. Om aan die zorgen tegemoet te komen werd de oplossing gezocht in meer internationale samenwerking, maar hoe moest die dan vorm krijgen?
Op verzoek van Nederland, ons land zocht al langer naar een antwoord op de dreiging van het internationale terrorisme, kwam er het zogenaamde TREVI overlegcircuit. TREVI stond voor Terrorism, Radicalism, Extremism and Violance. Hoewel de nadruk dus lag op terrorisme werd het overleg ook al snel gebruikt voor de gedachtewisselingen over de gewone criminaliteit. Dat het niet alleen bij overleg kon blijven was al snel duidelijk en er werd overeengekomen dat er een geolied informatiesysteem moest komen waarin gegevens snel aan iedereen konden worden doorgegeven. Dit werd het SIS of Schengen Informatiesysteem.
Dat daarmee zeker niet alle zorgen konden worden weggenomen bleek in 1988 tijdens een rede van de minister van Binnenlandse Zaken op de Nederlandse Politieacademie. De minister twijfelde toen sterk of landen als Griekenland en Portugal, landen aan de grenzen van de Europese Gemeenschap, wel in staat zouden zijn te voorkomen dat ongewenste vreemdelingen de EU zouden binnenkomen. Het was daarom nog steeds van belang dat Nederland in bijzondere omstandigheden tijdelijke en eenzijdige grenscontroles kon blijven uitvoeren. In dit kader moest ook de controle aan de buitengrens die de luchthaven Schiphol was worden uitgebreid.
De zorgen bleven ondanks de voorgenomen maatregelen bestaan. Al snel naderde 1 januari 1990 en 1 januari 1992. Op de eerste datum vervielen de controles aan de binnengrenzen en op de tweede datum was dat voor de gehele unie gepland. Een echt idee wat dit voor de Nederlandse politie als geheel zou kunnen betekenen was niet duidelijk. Kon het gevolg zijn een enorme toename van het werk. Consequentie zou dan zijn dat er veel meer personeel en middelen bij zouden moeten komen. Dit was in tijden van stevige bezuinigingen onmogelijk.
Al deze vragen en twijfels werden nog eens versterkt door de snelle veranderingen op het terrein van de internationale politiek. De spanningen tussen Oost en West waren aanzienlijk verminderd nadat er verdragen over de beperking van atoomwapens waren gekomen. In 1989 vielen de communistische regimes in de landen van oostelijk Europa de een na de ander. In november 1989 viel de muur en werd Duitsland kort daarop herenigd. De Sovjet-Unie was korte tijd later geschiedenis geworden. De naar vrijheid en welvaart snakkende volkeren van Oost-Europa wilden allemaal een graantje meepikken van de rijkdom van het westen. Het vrije personenverkeer binnen de Europese Unie zou in de toekomst een dimensie krijgen waar men tijdens de overleggen in Schengen alleen maar van had kunnen dromen!
