Veel meldingen over 'verwarde personen' en ernstige incidenten. Een somber beeld overheerst over de inzet van politie bij mensen die zich vreemd gedragen. Hoewel het aantal meldingen moeilijk te beïnvloeden is, wordt binnen de politie hard gewerkt aan het vakmanschap van agenten in omgaan met onbegrepen gedrag. Dit vertelde Bauke Koekkoek, lector Onbegrepen gedrag, Veiligheid en Samenleving aan de Politieacademie, in zijn lectorale rede op 31 oktober. Politie kan het niet alleen: “Politie en zorg hebben elkaar nodig en kunnen elkaar ondersteunen – al is dat niet altijd makkelijk."
Tussen 2012 en 2022 is het aantal meldingen van 'verwarde personen' verdrievoudigd. Daaronder valt van alles, Koekkoek: “Van 'huis-tuin-en-keuken-gedoe' tot zeer ernstig verstoorde mensen (…). De term 'verward' zorgt er voor dat het gedrag van mensen wordt benoemd als een soort ziekte waar de persoon zelf en de omgeving niets aan kan doen en dus niet verantwoordelijk voor is. Er wordt dan snel naar zorg of politie gekeken."
Snel inschatten
Omdat burgers vaak politie bellen, zijn agenten als eerste ter plaatse. In korte tijd moeten ze een inschatting maken waarbij ze het gevaarrisico sterk meewegen. Onderschatting daarvan kan leiden tot schade aan burgers en agenten, overschatting tot letsel bij de persoon met onbegrepen gedrag. In het nieuwe onderwijs, met een nieuw verplicht handboek en steeds meer ondersteunend videomateriaal uit de directe praktijk, ligt veel nadruk op dat inschatten. De focus ligt op het vakmanschap van agenten in het vinden van een evenwicht tussen handhaven en hulpverlenen.
Menselijk vakmanschap
Zowel agenten als zorg liggen onder een vergrootglas bij ernstige incidenten. Hoewel een kritische blik nodig is, kan die ook verlammend werken in de vele situaties die minder ernstig zijn. Vanuit angst om het verkeerd te doen wordt dan gedaan 'wat hoort' of op safe gespeeld. “Maar zou je dat ook doen als het ging om je eigen broer, moeder of kind?" vraagt Koekkoek zich af. De term 'verward' en de focus op gevaar zorgen ervoor dat regels, orders en protocollen de overhand nemen. “De burger krijgt dan te maken krijgt met afstandelijke functionarissen die nauwelijks vanuit medemenselijkheid reageren." Koekkoek spreekt dan ook liever van onbegrepen gedrag omdat die term meer uitdaagt om het gedrag van de ander te begrijpen. “Vanuit begrip is het gemakkelijker om effectief en menselijk te reageren.". “Begrijpen is overigens niet hetzelfde als goedkeuren of accepteren", voegt hij er aan toe.
Complexiteit reduceren
Koekkoek wil agenten handvatten bieden om koers te houden tussen de grote variatie aan afwijkend gedrag die ze tegen komen en de verwachtingen die organisatie en samenleving van hen hebben. Hij probeert samen met collega-onderzoekers, studenten, agenten, docenten van de Politieacademie, maar ook politieonderhandelaars en arrestatieteams, te komen tot leren van situaties. “Ik vind het aan specialisten en onderzoekers om complexiteit te reduceren zonder de werkelijkheid geweld aan te doen. Als dat lukt, vergroten we het handelingskader van politie. Zowel in de samenwerking met burgers als met zorgprofessionals."
Na zijn rede werd Bauke Koekkoek geïnstalleerd als lector Onbegrepen gedrag en Samenleving door directeur Politieacademie Leonard Kok.
Meer informatie
