Het was eigenlijk oud nieuws. We weten namelijk allang dat er in de criminele wereld miljarden euro’s worden verdiend. Het is wel het soort oud nieuws dat je steeds weer schokt. Deze keer ging het om een onderzoek van de Utrechtse hoogleraar Brigitte Unger die met haar collega’s toegang kreeg tot het overzicht van verdachte transacties van onze Financial Intelligence Unit (FIU). De conclusie van Unger was dat jaarlijks 13 miljard euro wordt wit gewassen. Omgerekend is dat 1,5 procent van ons Bruto Nationaal Product, veel meer dan de ongeveer 10 miljard die we als rijksoverheid jaarlijks voor politie en justitie uittrekken. Het gaat dan om crimineel geld dat met de handel in drugs en door fraude is verdiend. Unger en haar collega’s onderzochten meer dan 77.000 transacties.
Ik hoop en denk dat dit onderzoek zal bijdragen aan een definitieve kentering in de Nederlandse houding ten opzichte van crimineel geld. Het is niet dat we de afgelopen jaren hebben weggekeken. De financiële aanpak van de georganiseerde criminaliteit heeft al langer grote aandacht. Samen met het OM doen we al veel om geld dat met criminaliteit is verdiend af te nemen. Maar de honderden miljoenen die werden gevorderd, zijn slechts een fractie van die 13 miljard euro die jaarlijks vanuit het criminele circuit de economie instromen. Het helpt veel te weinig tegen de groeiende invloed van criminelen op de onroerendgoedmarkt sportwereld, horeca, de fatale aantrekkingskracht van drugscriminelen op kansarme jongeren, enzovoort.
Anno 2020 staan we voor de keuze of we ons blijven neerleggen bij de toenemend invloed van crimineel geld, of dat we stappen gaan zetten waarmee het mogelijk is de grote criminelen aan te pakken. Dan heb ik het over de slimme boeven die we maar zelden achter de tralies krijgen en die hun criminele vermogen in veiligheid hebben gebracht. Gelukkig worden er al stappen gezet richting een veel effectievere aanpak. Ik denk dan in de eerste plaats aan de Wake Up Call voor de financiële sector na de ongekend hoge boete van 750 miljoen euro voor ING omdat ze onvoldoende waakzaam waren bij criminele transacties van hun rekeninghouders. ABN-AMRO is nu de transacties van 8,5 miljoen rekeninghouders aan het doorlichten (en wordt mogelijk vervolgd) en ook Rabobank, Volksbank en Triodos kregen boetes of de opdracht (aanwijzing) veel scherper te letten op mogelijke criminele transacties.
De crux zit in een goede samenwerking. Die krijgt al vorm in de iCOV, waarin politie, Belastingdienst, douane, het Openbaar Ministerie en FIU Nederland de handen ineen hebben geslagen in de strijd tegen criminele geldstromen (het iCOV werkte mee aan het onderzoek van Unger). Ondertussen werken de banken en de toezichthouders aan plannen om de criminele geldstromen in beeld te krijgen. Samen gaan ze een warroom inrichten tegen het witwassen; een (digitale) plek waar informatie en data binnenkomen en worden uitgewisseld. Daar zouden we als politie en OM bij moeten aansluiten. Het zou ons als politie kunnen helpen met het ontwikkelen van een Financieel Informatie Beeld. Met inzicht in de geldstromen (Follow the Money!) kunnen we veel slimmere keuzes te maken voor toekomstige onderzoeken. Maar om een effectieve aanpak van crimineel geld mogelijk te maken zal er nog veel meer moeten gebeuren. In een interview met het FD merkt Unger terecht op dat we in Nederland nog te veel vast zitten aan privacy-bezwaren, bureaucratische barrières en organisaties met elk hun eigen tunnelvisie. "Als iedereen in zijn eigen silo blijft zitten, krijgen we de echte boeven nooit te pakken," waarschuwt ze.
Mijn oproep is dus: Uit de silo’s!
Reacties? Mail dan naar: kwaliteitopsporing@politie.nl
Columnist van dienst: Frank Smilda
Sectorhoofd Dienst Regionale Informatie Organisatie, Eenheid Noord Nederland
Leestips: https://fd.nl/economie-politiek/1324184/bijna-13-mrd-wordt-er-jaarlijks-witgewassen-in-nederland
https://www.nrc.nl/nieuws/2019/11/27/banken-willen-antiwitwashuis-a3981929
Kijktip: https://icov.nl/
BBP is het Bruto Binnenlands Product
