Routine kan de vijand van het onverwachte zijn. De recente geschiedenis van het Nederlandse mannenvoetbal maakt dat maar al te duidelijk. De spelers in de top van het Nederlands voetbal speelden steeds meer volgens vaste patronen. Een hele generatie trainers hoorden je na de wedstrijden spreken over ‘taken’ die hun spelers zo precies mogelijk moesten uitvoeren en de noodzaak van ‘automatismen’. Als toeschouwer zag je steeds meer risicomijdende spelers. En de tegenstander zag elke bal lang van te voren aankomen.
Bij het toekomstbestendig maken van de opsporing kunnen we als politie en openbaar ministerie veel van de ervaringen uit het voetbal leren. We hebben het al snel over meer middelen en beter en extra personeel. Maar veel van ons succes hangt af van het vermogen onze tegenstanders, in dit geval de criminelen, te verrassen. Ik zou nu door kunnen gaan over die wedstrijd van het Nederlands elftal tegen Portugal die mogelijk een ommekeer inluidt in het voetbal.. maar laat ik het dichter bij huis houden. Want er zijn recent twee schitterende voorbeelden van hoe we als politie en OM met improvisatievermogen resultaten kunnen boeken.
De eerste is inmiddels wel bekend: het overnemen door politie en justitie van Hansa Market op het Dark Web waarop veel criminelen hun transacties deden. Door lang genoeg mee te kijken vergaarden we een schat aan informatie over het criminele circuit. Criminelen konden zich eenvoudigweg niet voorstellen dat de illegale markt waarop ze hun wapen- en drugsdeals deden door politie en justitie werd gerund. Het succes met Hansa Market wordt terecht gezien als het bewijs van ons vermogen om High Tech crime te bestrijden. Maar het zelf gaan runnen van de site is voor mij vooral een voorbeeld van het loslaten van routines en het gebruikmaken van de creativiteit die vroeger als kenmerk van de ‘Hollandse School’ in het voetbal werd gezien.
Een tweede voorbeeld is het idee van onze collega Freek Pecht uit de Eenheid Zeeland-West Brabant om de drugscriminaliteit in zijn regio aan te pakken. Bij de aanpak daarvan wordt ook vaak gebruikgemaakt van routines. We richten ons bijvoorbeeld vooral op de criminelen met grote vermogens, met als gevolg dat heel veel anderen zich veilig wanen: de kleinere vissen die allemaal helpen de criminele infrastructuur in stand te houden waarin de grote haaien gedijen. De voorspelbaarheid van ons optreden wordt verder vergroot door de spelregel die we samen met het OM hebben afgesproken.
Het simpele idee van Freek - dat hij samen met Tibor Fijnaut uitwerkte - was om zogeheten ‘veegacties’ te organiseren. Dat deden ze in de Eenheid Zeeland-West Brabant door het benutten van informatie die we in onze routinematige manier van werken meestal niet gebruiken. Het gaat dan over wat we ‘restinformatie’ uit andere grote onderzoeken noemen. Om meldingen bij Misdaad Anoniem die in combinatie met andere informatie (klachten van buren over stankoverlast bijvoorbeeld) wél aanleiding was om te vermoeden dat er sprake is van drugscriminaliteit. Of het gaat om observaties van wijkagenten. Een andere aanpassing van de routine is dat bij de veegacties, na overleg met het OM, bewust het risico is genomen ook aan te bellen bij burgers die achteraf niets met drugs te maken bleken te hebben.
In maart van dit jaar vond er in Tilburg een tweede veegactie plaats. Een logische keuze. In die stad is een hennepmarkt ontstaan met een jaarlijks omzet van volgens sommige schattingen wel 800 miljoen euro. Ongeveer 2000 mensen verdienen daar hun brood mee. Een situatie die onhoudbaar is geworden. Denk aan de groeiende macht van de bovenwereld op de onderwereld. Denk aan de onveiligheid van wietplantages waarover de Onderzoeksraad voor de Veiligheid onlangs rapporteerden en van drugslabs. Of denk aan de overlast voor de buurt.
De oogst na een weekje ‘vegen’ was overweldigend. De politie vond xtc-pillen, kilo’s amfetamine en nog veel meer grondstoffen om het te produceren. Hennepkwekerijen werden opgerold. Tonnen aan crimineel vermogen (cash), wapens en auto’s zijn in beslag genomen. Inmiddels staan de burgemeesters in Zeeland en West-Brabant in de rij. Want wie wil zo’n aanpak nu niet?
Zou je dit voorbeeld willen volgen? Of heb je andere creatieve ideeën waarmee criminaliteit kan worden bestreden? Mail dan naar kwaliteitopsporing@politie.nl
Columnist van dienst: Frank Smilda
Sectorhoofd Dienst Regionale Informatie Organisatie
Lees hier meer over de veegactie.
