Lintopdrachten overslaan
Verdergaan naar hoofdinhoud

Van een focus op DE ZAAK naar een focus op DE BURGER

Plaatsingsdatum:

Laatste update: 25-9-2020 10:13

​Door de COVID-crisis kreeg de brief van het regionaal veiligheidsoverleg Oost-Nederland en de rechtbankpresidenten van Arnhem en Zwolle afgelopen april niet de aandacht die het verdiende. Het was namelijk bijzonder dat een regionale coalitie van OM, de rechtspraak, de politie en OM zo scherp verwoordden dat we met de manier waarop we de vervolging en de opsporing van de criminaliteit financieren op het verkeerde spoor zitten.

De aanleiding voor de brief was dat sinds 2019 ook het OM onderworpen is aan de zogeheten 'outputfinanciering'. Het is een systeem dat ook de rechtbanken kennen. Het houdt in dat ze per 'zaak' worden betaald. Het was eigenlijk wonderlijk dat deze vorm van financiering nog in 2019 werd opgelegd. Het hoorde bij de filosofie van het New Public Management, waarvan de keerzijdes de afgelopen 10 jaar steeds duidelijker zijn geworden. Het idee dus dat de overheid beter functioneert als ze bedrijfsmatige organisatieprincipes hanteert. Het leidde tot een professionalisering van de overheid, maar ook dat de focus veel te veel op het halen van in cijfers uitgedrukte productie en het beperken van kosten kwam te liggen. Zo dreigde zich een publieke sector te ontwikkelen waarin elk onderdeel zich steeds meer gedraagt als een BV-tjes en raakte het maatschappelijk effect op de achtergrond.

Dit is precies wat er volgens de briefschrijvers in de strafrechtketen aan de hand is. De ontwikkeling van de samenleving en de criminaliteit gaat snel. Ondertussen raken Openbaar Ministerie, rechtbanken, politie en overheid verstrikt in een bureaucratisch moeras van onderlinge prestatieafspraken. De vraag is dan alleen: wat nu? In de brief wordt gesuggereerd een 'sturingsmodel te ontwikkelen dat het maatschappelijk effect van de integrale aanpak (op daders, slachtoffers, omgeving) van de overheid als geheel centraal stelt in plaats van elke partner afzonderlijk'. Eerlijk gezegd is die aanbeveling nog behoorlijk vaag. Al heel lang weten we dat de slechte samenwerking in de strafrechtketen een slagvaardig en doeltreffend functioneren in de weg zit. Al in 2000 heeft de Inspectie voor de Politie al onderzoek naar deze samenwerking. Het rapport 'Op de keten beschouwd' doet een aantal aanbevelingen die ik ook teruglees in het in 2012 gepresenteerde programma 'Verbetering van de Prestaties in de Strafrechtsketen'. En jawel, al in 2020 heeft PWC opnieuw de Strafrechtsketen doorgelicht met aanbevelingen die erg lijken op die van 2000.

De vaagheid van de briefschrijvers heeft te maken met een groot taboe waar men niet over wil praten. Namelijk dat de huidige manier van organiseren en besturen van het Strafrechtsstelsel eigenlijk op de schop moeten. De focus op de 'zaak' in plaats van op burgers zegt eigenlijk al alles. In aangifte zit de personificatie nog van het woord aangever, in 'Zaak' niet'. De vrouw of man verdwijnt ermee uit beeld. Het gebruik van taal blijkt dan veel te kunnen verhullen. We hebben het over zaken die we 'op de plank zetten' of kwijtraken in 'de pijplijn'. In werkelijkheid zij het dan burgers (slachtoffers) die op de plank worden gezet om vervolgens ergens in de pijplijn vermist te raken.

In mijn vorige columns beschreef ik hoe de NS wel met concrete plannen en resultaten kwam door de klanttevredenheid centraler te stellen. Samen met bevlogen professionals denk ik momenteel na over de vraag over hoe die ervaringen ons kunnen helpen bij een prestatiedoorbraak in de opsporing en
vervolging van de Veel Voorkomende Criminaliteit. Wat is er nodig om burgers meer het gevoel te geven dat een aangifte er toe doet? Hoe verhogen we onze productiviteit én effectiviteit? Hoe vergroten we de betrokkenheid van niet alleen agenten, maar van alle professionals die werkzaam zijn in de strafrechtsketen?

Daar zijn vele antwoorden op mogelijk, maar een van de sleutels kan een radicaal andere financiering zijn. Nu is die nog gebaseerd op getallen, de ongeveer 180.000 casussen op het gebied van Veel
Voorkomende Criminaliteit die door politie naar het OM worden gestuurd. Wij denken dat ons werk veel effectiever en betekenisvoller wordt als we de focus van de financiering verleggen naar degene voor wie we ons werk uiteindelijk doen: de ruim 800.000 mensen die aangifte hebben gedaan en de wellicht vele miljoenen die in enquêtes hebben aangegeven dat ze slachtoffer zijn geweest van een misdrijf.

In zo'n systeem zou in elk geval een prikkel moeten zitten om elk slachtoffer van een misdrijf, en dus elke aangifte serieus te nemen. Het zou verder moeten stimuleren om na een aangifte als politie, OM, slachtofferhulp, Halt en andere partners veel meer tijd te steken in de vraag wat de meest effectieve stap is (de triage). En het betekent dat we dus niet alleen een bredere kijk moeten hebben op de opvolging (niet alleen via de strafrechtketen) na een melding of een aangifte, maar ons financieringsteem ook hierop moeten aanpassen.

Mijn volgende column gaat over hoe je dit praktisch handen en voeten kunt geven. Maar als u een suggesties hebt stuur ze dan vooral naar:
kwaliteitopsporing@politie.nl  

Columnist van dienst: Wim van Amerongen
Programmadirecteur Toekomstbestendig Opsporen en Vervolgen

Leestips:

- De brief van de veiligheidsregio's:
https://www.binnenlandsbestuur.nl/ambtenaar-en-carriere/nieuws/prestatieafspraken-frustreren-misdaadbestrijding.14020682.lynkx

- Het rapp
ort 'Op de Keten Beschouwd' (2000):
https://www.politieacademie.nl/kennisenonderzoek/kennis/mediatheek/PDF/3612.pdf

- Over het programma '
Versterking van de prestaties in de strafrechtketen' (2012):
https://www.parlementairemonitor.nl/9353000/1/j9vvij5epmj1ey0/vj0wh93imize

- De doorlichting van PWC in 2020:
https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2020/06/26/tk-bijlage-ii-pwc-doorlichting-strafrechtketen

- Mijn vorige 2 columns:
https://www.politieacademie.nl/thema/politieleiderschap/cho/Paginas/Leren-van-de-NS-(1)--de-excuuscultuur-voorbij.aspx
https://www.politieacademie.nl/thema/politieleiderschap/cho/Paginas/Leren-van-de-NS-(2)--extreem-eigenaarschap-in-de-hele-organisatie.aspx


Trefwoorden