Ik weet zeker dat weinig mensen zich een jaar of twintig geleden kon voorstellen dat de grootste verhuurder van appartementen en kamers geen hotel of onroerend goed zou bezitten. Bijna even vreemd zou de gedachte zijn geweest om je voor te stellen dat het grootste internationale taxibedrijf geen eigen auto in de straten zou hebben rijden. Inmiddels zijn Airbnb en Uber niet meer weg te denken, net als Grab Car, Thuis Afgehaald, de leenservice Peerby en al die andere initiatieven die passen binnen wat we de deeleconomie noemen. Bedrijven en initiatieven die functioneren als spil in een netwerk van burgers, klanten en individuele aanbieders, met een minimum aan eigen personeel, kantoren en inventaris.
Het geheim van al die initiatieven? Voor een deel heeft het te maken met de beschikbare technologie die inmiddels voor iedereen beschikbaar is. Maar om Airbnb en Uber van de grond te tillen waren ook ondernemers nodig die op zeker moment het ondenkbare durfden te denken en zich niet neerlegden bij hoe de markt tot dat moment was verdeeld. Ondernemers ontdekten zo dat de reuzen niet onkwetsbaar waren. Grote taxibedrijven, de hotelbranche raakten in ras tempo hun monopolie kwijt en moeten zich razendsnel aanpassen aan de nieuwe marktomstandigheden.
Het ondenkbare denken, dat is wat we met het Programma Herijking Opsporing doen. Als programmadirecteur ben ik daarnaast betrokken bij een 'aanvalsplan' waarmee we met innovatieve ideeën de criminaliteit willen gaan aanpakken. Ik zit daarvoor in een werkgroep die onderzoekt hoe we veel beter dan nu burgers kunnen inschakelen bij het bestrijden van de autodiefstallen. Ook daar proberen we het ondenkbare te denken. Het meest ondenkbare en tegelijkertijd tot de verbeelding sprekende gedachtenexperiment dat we daar doen is dat van de Uber Opsporing. We stellen ons daarbij de vraag: hoe zou een Opsporing zonder rechercheurs eruit zien?
Op het moment dat ik dit schrijf, hoor ik bij wijze van spreken de protesten al. Ik moet ook eerlijk gezegd bekennen dat ik zelf van binnen ook sputter. Je hebt toch de ervaring nodig? De vakkennis? De (strafrechtelijke) bevoegdheden? En zal de burger een opsporing zonder rechercheurs vertrouwen? Maar klinkt dat niet een beetje als al die geluiden tegen de 'traditionele' hotel- en taxibranche tegen Uber en Airbnb?
Wat het gedachtenexperiment zo waardevol maakt, is dat je wordt gedwongen na te denken over de vraag hoe we anderen kunnen inschakelen om de opsporing te verbeteren. Niet wat wij nu doen en kunnen staat dan centraal, maar wat er allemaal mogelijk is om de slachtoffers van bijvoorbeeld autocriminaliteit te helpen. Je komt zo op verrassend nieuwe ideeën. Op dit moment worden voor Google Streetview foto's van de straat gemaakt. Zouden we dat niet kunnen gebruiken om gestolen auto's terug te vinden? Welke rol kunnen burgers in al hun sociale netwerken spelen?
Ter geruststelling voor mezelf en alle vakgenoten: het vak van rechercheur zal nog wel even blijven staan, zeer waarschijnlijk zelfs voor altijd. Net zoals er nog 'ouderwetse' taxibedrijven bestaan en je nog altijd een 'echt hotel' kan boeken. Maar misschien moeten we wel aan de gedachte wennen dat we ons 'monopolie' steeds meer gaan verliezen en dat dit voor de slachtoffers van misdrijven even goed nieuws kan zijn als voor de tevreden klanten van Uber en Airbnb.
Columnist van dienst: Wim van Amerongen
Programmadirecteur Herijking Opsporing
Reageren? Mail naar kwaliteitopsporing@politie.nl
