Wie controleert ons nog? Dat was de kernvraag tijdens het debat waar ik vorige week in Den Haag aan deelnam en dat door het Tijdschrift voor Politie en ProDemos werd georganiseerd. Het is een uiterst actueel thema als het gaat om de introductie van nieuwe technieken bij de rechtshandhaving en opsporing. Want die ontwikkeling gaat razendsnel. Over het algemeen gebeurt dat tot tevredenheid van burgers en bestuur. Die zien hoe we makers van kinderporno, handelaars in drugs en wapens en fraudeurs in het vizier krijgen. Met High Tech opsporingen verzamelen we de bewijzen om ze daarna vervolgd te krijgen.
In de medische wereld weten ze echter dat nieuwe technieken en medicijnen altijd nieuwe vragen oproepen. Zijn de nieuwe methoden wel betrouwbaar? Zijn er geen ethische dilemma's? Daarom bestaat er een medisch-ethische toetsingscommissie die zich over dat soort vragen buigt. Er is bij 'ons' een centrale toetsingscommissie die kijkt of traditionele zware opsporingsmiddelen als infiltratie en afluisteren wel moeten worden ingezet. Ook de introductie van nieuwe high tech middelen bij de opsporing en de rechtshandhaving roepen natuurlijk vragen op. Tijdens het debat kwamen ze allemaal aan de orde. Hoe weten we nu of die nieuwe technieken ook echt betrouwbaar zijn? Is er geen risico dat bewijsmateriaal wordt gemanipuleerd. En vooral: wie controleert dat allemaal?
Deze vragen worden naarmate de technologie voortdendert alleen maar actueler. De voorbeelden uit het buitenland laten zien welke kant het in Nederland op kan gaan. Ik schreef al eerder over het socialcreditsysteem in China, waarbij de bevolking wordt gesurveilleerd op een manier die zelfs George Orwell versteld zou doen staan. Een volgende stap in China en Dubai is de inzet van interactieve robots die door middel van gezichtsherkenning winkelcentra gaan beveiligen. De ambities van Dubai gaan zelfs nog een stapje verder: daar willen ze dat in 2030 een kwart van het politiepersoneel uit robots bestaat die verdachten kunnen achtervolgen en arresteren.
Het risico dat bij de introductie van al die technieken van alles misgaat is niet denkbeeldig. Dat er dingen gebeuren die we in onze rechtstaat niet willen. Dat het wantrouwen ten aanzien van al die innovatie groeit en daarmee het vertrouwen van burgers daalt. Dat we door een gebrek aan kritische reflectie te veel gaan vertrouwen op de waarde van de technische hulpmiddelen. Dat de toegepaste artificiële intelligentie de regie straks teveel gaat overnemen.
Daarom pleitte ik in Den Haag voor een toetsingscommissie 3.0 die scherp gaat toezien op wat door de high tech revolutie allemaal mogelijk is en wordt. Een die geïnspireerd wordt door wat in de medische wereld aan toetsing is georganiseerd. Want daar weten ze dat voorkomen beter is dan genezen.
Reacties? Stuur ze naar: kwaliteitopsporing@politie.nl
Columnist van dienst: Frank Smilda
Sectorhoofd Dienst Regionale Informatie Organisatie
