Pedojagers bestrijden? Een poging tot een andere benadering.

​Misschien heeft u er met evenveel ongerustheid als ik over gelezen. Het is het verhaal van een klein groepje jonge 'pedojagers' uit de omgeving van Apeldoorn. Ze hebben een eigen YouTube-kanaal en op een van de filmpjes is te zien hoe ze een ongeveer vijftigjarige man confronteren en dreigen naar de politie te stappen. Via een chatsite hadden de pedojagers een afspraak met de man gemaakt met het account van een 15-jarige jongen, het broertje van een van hen. Het filmpje zou volgens de jonge mannen zelf al 'tienduizenden' keren zijn bekeken.

Natuurlijk is je eerste reactie dat hier een grens wordt overschreden. Je bedenkt wat er allemaal mis kan gaan en gaat. Bij de wet verboden uitlokking. Het gevaar dat een wanhopige verdachte zichzelf wat aandoet. De rechten van de verdachte die geschonden worden. De verwoesting van hun gezinnen. Valse of niet voldoende onderbouwde beschuldigingen. Buurtgenoten van verdachten die op basis van geruchten voor eigenrechter gaan spelen. Het gevaar voor de zelfbenoemde 'pedojagers zelf. De hoogst ongelukkige keuze van een van die jongens om een chat-kanaal van zijn minderjarige broertje te gebruiken.

Maar toch was het een kwestie die mij en enkele collega's dieper aan het denken zette. We wilden heel precies zijn in het beantwoorden van de vraag welke grenzen er nu worden overschreden. Met enige regelmaat zien we Peter R. de Vries, John van den Heuvel en Alberto Stegeman, journalisten waarmee we als politie samenwerken, criminelen ontmaskeren. Is er geen sprake van trial by accusation als de verdachten herkenbaar in beeld komen? En wat is eigenlijk het precieze verschil met het Bellingcat-collectief van journalisten en burgers die de verdachten van het neerhalen van de MH17 met naam en toenaam op het net zetten en daarvoor onder andere Russische bronnen hebben gehackt?

Het exacte verschil bleek nog niet zo heel makkelijk te vinden. Was het misschien dat al die anderen ethische motieven hebben en het groepje achter het YouTube-kanaal niet? Maar oordelen we dan niet te snel over het soort motieven dat het groepje zou hebben? Ze vinden in elk geval zelf dat ze een morele missie vervullen. Een van hen zegt in een reportage in het NRC dat ze eigenlijk 'een soort burgerplicht' vervullen omdat ze minderjarigen zouden beschermen. Want de politie doet het volgens hen niet. Bovendien: ik wil hier op geen enkele manier de integriteit van misdaadjournalisten ter discussie stellen en ik geloof dat ze diep betrokken zijn bij de zaken die ze aankaarten. Aan de andere kant kan je niet ontkennen dat in hun werk commerciële motieven een rol spelen(het is tenslotte hun broodwinning!).

De morele motieven die de Apeldoornse jongeren zichzelf toedichten zouden juist een ingang kunnen zijn van een andere benadering. In het gesprek dat ik met mijn collega's voerde, beproefden we het begrip 'ethical hackers'. Dat klinkt al heel anders dan pedojagers. Stel dat we het vraagstuk nu eens zo framen? Dan begin je al heel anders. Bij het woord 'pedojager' denk je immers al meteen aan een eigen rechter spelende meute. Door ze te zien als 'ethical hacker', of 'ethical burgerinitiatief' ga je anders denken en wordt het mogelijk een ander handelingsrepertoire te ontwikkelen.

Je kan een groep als in Apeldoorn bijvoorbeeld uitnodigen en vragen wat hun bedoelingen zijn. Je kan ze dan en passant wijzen op de regels en grenzen die binnen onze rechtsstaat zijn gesteld. En misschien komen we zo in contact met potentiele bondgenoten, net zoals misdaadverslaggevers dat kunnen zijn.

Dat alles vraagt wel wat van onszelf. Een andere, open houding om te beginnen. Maar vooral een veel groter vermogen om razendsnel te reageren op wat er allemaal in de digitale wereld gebeurt. Te vaak wordt op dit soort initiatieven pas gereageerd als het kalf al half verdronken is. In het geval van het Apeldoornse initiatief was dat de aankondiging van een onderzoek door het OM. In deze tijd waarin digitaal nieuws zich verspreid is dat zoiets als met een oude dienstfiets achter een verdachte in een Porsche aanrijden.

Hoe denk jij dat we moeten aansluiten op burgeropsporing? Ik hoor het graag via kwaliteitopsporing@politie.nl


Columnist van dienst: Wim van Amerongen
Programmadirecteur Herijking Opsporing