Het verhaal dat 27 maart in de Volkskrant verscheen zal niemand zijn ontgaan. Volgens de krant zou er nieuw ontlastend bewijs zijn voor Ernst Louwes in de Deventer Moordzaak. Het gaat om nog niet eerder opgedoken foto’s en de beschuldiging dat er voor de verdachte gunstige passages uit het proces-verbaal zouden zijn verdwenen. Ik kan me voorstellen dat veel lezers zich afvroegen: het dan nooit op? Het is nu al een van de langst lopende moordzaken. En bovendien al bijna 20 jaar de meest omstreden. Dat komt niet in de laatste plaats door Maurice de Hond die overtuigd blijft dat de fiscalist Louwes zijn cliënt Jacqueline Wittenberg niet heeft vermoord. Zijn harde strijd en de absolute overtuiging van zijn gelijk leverde hem al eens een boete op nadat hij een andere verdachte (volgens de rechter zonder voldoende grond) als ‘echte’ schuldige heeft aangewezen.
En nee, het einde is nog niet in zicht. Ik raad de lezer aan eens in te loggen op de website www.oordeelzelf.com die De Hond onlangs heeft gelanceerd. Het is een portal waarop je dossiers, video's en ander materiaal kan vinden. Wie zich aanmeldt, wordt uitgenodigd om informatie over de zaak te delen. Op de site staat verder een aankondiging van een ambitieus project: de lancering van een soort Making a Murderer. We weten allemaal wat die Netflix-serie in de VS en de rest van de wereld te weeg heeft gebracht. Miljoenen kijkers, een massaal ondertekende petitie aan president Obama om de moordzaak tegen Steven Every te heropenen en heel veel kijkers en volgers die de zaak gingen volgen.
Het is mogelijk dat in Nederland iets vergelijkbaars gebeurt. Vooral omdat ons in 2019 nóg een groot media-event te wachten staat: de verfilming van het boek dat onderzoeksjournalist Bas Haan over de Deventer Moordzaak heeft geschreven. Anders dan De Hond is Haan volledig overtuigd van de schuld van Louwes. Voor je het weet zitten we als politie en OM straks dus middenin een soort perfect storm met bekende Nederlanders en journalisten die lijnrecht tegenover elkaar staan, burgers die zich ermee gaan bemoeien, al of niet relevante onthullingen waar justitie en politiek zullen moeten reageren.
Ik denk daarom dat dit voor OM en recherche een goed moment is voor een fundamenteel debat te voeren over de vraag hoe we met deze en vergelijkbare zaken moeten omgaan. We gaan steeds vaker meemaken dat burger-opspoorders en journalisten zich met wat vroeger ‘ons ’werk was bemoeien. Dat kan in zijn algemeenheid goed uitpakken. We kunnen gebruik maken van de ‘wisdom of the crowd’ om zaken opgelost te krijgen. Er zijn ook voorbeelden van buitenstaanders die hielpen om onterechte vonnissen recht te zetten. Een van de vragen is dus hoe we die gevraagde en ongevraagde hulp van buiten optimaal kunnen benutten. Er zullen zich steeds meer kansen aandienen.
In dat debat moeten we óók oog hebben voor wat er mis kan gaan. Hoe voorkom je bijvoorbeeld dat onze inzet en agenda te veel bepaald worden door onderwerpen die veel media-aandacht krijgen? Dan dreigt dat er minder capaciteit is voor andere belangrijke zaken. Hoe voorkom je trial by media? En wat doe je bijvoorbeeld als blijkt dat er door recherche en OM in een zaak fouten zijn gemaakt? Dat kan leiden tot minder vertrouwen. Ook zullen sommige professionals ermee om moeten leren dat je burger-opspoorders niet meer kan wegzetten als leken. Steeds vaker blijken ze op deelterreinen over een enorme expertise te beschikken. De kunst is daar niet defensief op te reageren, maar juist een met een open oog te kijken hoe al die kennis van buiten kan helpen om onze professionaliteit te versterken. Als we daarin slagen zal dat niet alleen leidden tot een verhoging van de kwaliteit van ons werk, maar ook tot een versterking van het vertrouwen in de opsporing.
Reacties? Stuur ze naar: kwaliteitopsporing@politie.nl
Columnist van dienst: Frank Smilda
Sectorhoofd Dienst Regionale Informatie Organisatie
