Lintopdrachten overslaan
Verdergaan naar hoofdinhoud

Hoe voorkom je een 'digitale IRT-affaire'?

Plaatsingsdatum:

Laatste update: 22-5-2017 14:07

​Professionals die zich met veiligheid bezighouden hoef je niet uit te leggen dat alles draait om het vermogen vooruit te denken. Bij grote demonstraties, manifestaties of risicowedstrijden stellen we ons steeds de vraag wat we moeten doen voor de veiligheid van de burgers en het handhaven van de openbare orde. Een Staf Grootschalige en Bijzondere Optreden (SGBO) zou je met enige fantasie als een gezelschap toekomstvoorspellers kunnen zien. Goed, het is meer dan dat, maar een feit is dat er allerlei risico-scenario’s over tafel gaan. Welke groepen kunnen voor problemen gaan zorgen, vragen de leden van de SGBO zich dan af. Op welke manier kunnen ze dat? Op welke plekken kunnen verschillende groepen supporters en of demonstranten elkaar tegenkomen? En vooral: wat hebben wij achter de hand om daar tegenover te stellen? Op basis daarvan maken we onze plannen, bepalen we onze capaciteit, of reageren we op nieuwe ontwikkelingen.

Een mooi nieuw fenomeen is de ‘digitale SGBO’. Zelf heb ik daar recent mee mogen helpen experimenteren. In zo’n SGBO stel je hetzelfde type vragen als bij een gewoon SGBO, maar dan in de virtuele wereld. Op allerlei manieren proberen we proactief te zijn. Door de informatietechnologie zijn we in staat de dreigingen beter in kaart te brengen. Sociale netwerken blijken een bron van informatie over, bijvoorbeeld, actiegroepen die potentieel gewelddadig zijn. Het zal niet lang duren voor digitale SGBO’s tot het standaardrepertoire gaan behoren. Onmisbaar zelfs.

Deze alertheid is door de opkomst van fake-nieuws nog belangrijker geworden. Denk aan het ‘nieuwsbericht’ dat boze Groningse boeren van plan waren een bezoek van minister Kamp te verstoren, toen hij in Loppersum over de problemen rond de gaswinning wilde komen praten. In de sociale media zag je een foto van een colonne tractoren die op weg naar Loppersum zouden zijn. Het gevaar dat dit nieuws anderen zou stimuleren om in de Groningse gemeente voor problemen te zorgen was niet denkbeeldig. Doordat de politie het verhaal snel op de radar kreeg, kon op tijd worden gereageerd. Via de( sociale) media maakte de politie duidelijk dat het een onzin-bericht was (de foto bleek van een demonstratie van boeren in Brussel te zijn die enige tijd daarvoor had plaatsgevonden). In en rond Loppersum werd de beveiliging opgevoerd.

Maar met de komst van alle mogelijkheden die de nieuwe technologie ons brengt, kunnen we ook op een andere manier proactief zijn. Want tijdens dat experiment met de digitale SGBO, werd me ook duidelijk hoe ver we kunnen gaan bij het analyseren van beschikbare informatie. De politie beschikt in deze tijden over zeer geavanceerde manieren om netwerkanalyses te maken en die te koppelen aan de politiebestanden. Zichtbaar wordt dan hoe de netwerken met elkaar verbonden zijn en hoeveel informatie dat de politie geeft om tijdig in te grijpen. De burgers willen dat we ze beschermen, opkomen voor de democratische rechtstaat en de openbare orde. Maar hoe ver mogen we daarin gaan? En hoe laten we ons controleren?

Bij de SGBO ’s gaat het om de handhaving van de Openbare Orde. De vraag daarbij is welke bevoegdheden door het belang daarvan worden gelegitimeerd . Maar het is ook een vraagstuk dat voor alle professionals in de opsporing van belang is. Wat doen wij met de gegevens die we uit de netwerkanalyses krijgen? En moeten we niet in zijn algemeenheid het gesprek aangaan over de nieuwe mogelijkheden die we door de digitale revolutie hebben gekregen? De vraag stellen wat rechtstatelijk gezien wel of niet is toegestaan? Die discussie komt er anders toch wel (en wordt in de VS bijvoorbeeld al gevoerd), maar dan zonder dat we er zelf het initiatief in hebben genomen. Waarom leggen we niet open de dilemma’s op tafel? Laten we leren van de IRT-affaire, waarbij uiteindelijke grenzen werden overschreden in de opsporing omdat die open discussie pas werd gevoerd toen het te laat was. Heb je ideeën over hoe we die discussie kunnen beginnen? Mail naar kwaliteitopsporing@politie.nl

Columnist van dienst: Frank Smilda
Sectorhoofd Dienst Regionale Informatie Organisatie

Trefwoorden
frank smilda