Misschien is het wel een idee voor een nieuw televisieprogramma van omroep Max: Heel Holland Spoort Op. Ik zie de beelden al voor me. Net als in heel Holland bakt zullen het fanatieke amateurs zijn. Soms zal de kijker versteld staan van het resultaat. Maar voor de kijkers is het minstens zo leuk als het hopeloos misgaat. Er is helaas wel een verschil. Als het bij Heel Holland Bakt misgaat, is er maar één slachtoffer: de amateur-bakker die de finale mist en nog jaren moet horen hoe zijn cheesecake met mascarpone voor het oog van de camera troosteloos inzakte. Gaat het in Heel Holland Spoort Op mis, zijn er veel meer slachtoffers en dat is meestal niet de fanatieke amateur-opspoorder zelf.
Het verschil zit hem vooral in dat effectieve middel dat de amateur-opspoorder tegenwoordig in handen heeft. Begrijp me goed: ik heb helemaal niets tegen de hulp van de burgers. En ik heb helemaal niets tegen het gebruik van sociale media. Een tijdje terug schreef ik lovende woorden over een WhatsAppgroep in Sint Michielsgestel waar burgers helpen met aangiften en opsporing. Mijn collega Frank Smilda schreef over de mogelijkheden van sociale mediaplatfora als Reditt en Facebook.
Maar ik word me er ook steeds meer van bewust dat we moeten optreden tegen het digitaal eigen rechter spelen. De ernst van dat probleem werd me weer eens duidelijk na de afschuwelijke zelfmoord van een scholier in Heerlen. Kort daarna verscheen op een sociaal mediaplatform een foto van een groep jongeren. Er stond een cirkel om het hoofd van vier van hen: zij zouden de pesters zijn die de jongen tot zijn fatale daad dreven. Het was niet waar. Maar het nepnieuws had het kwaad al aangericht. De jongeren moeten vrezen nog jaren te worden nagewezen.
In de column over de WhatsAppgroep schreef ik al hoe de wijkagent ingreep toen een buurtgenoot ten onrechte van de diefstal van een scooter werd beschuldigd. Gewoon door meteen naar de verdachte te gaan en vervolgens in de WhatsAppgroep te melden dat er geen sprake was van diefstal. Maar we moeten ook harder moeten optreden tegen mensen die in hun opsporingsdrift de grens niet weten te trekken tussen wat wel en wat niet is geoorloofd. Soms zullen we als een digitale wijkagent op de fora duidelijk moeten maken dat de grenzen zijn overschreden. Desnoods gaan we langs om duidelijk te maken waarom je niet zomaar iemand verdacht mag maken. Dat smaad strafbaar is. Wat de waarden van de rechtstaat zijn. En dat optreden doet de politie in samenwerking met providers en sociale platfora, want ook hier geldt: opsporen en handhaven kunnen we als politie niet alleen.
Maar de beste manier om ongelukken te voorkomen en er tegelijkertijd voor te zorgen dat we gebruikmaken van al die miljoenen amateur-opspoorders, is burgers gewoon te helpen. De digitale revolutie maakt wat dat betreft veel meer mogelijk. Niet alleen burgerparticipatie. Maar ook politieparticipatie. Wat betekent dat we burgers online tips geven, dus ook over wat wel en wat niet kan. Hebben jullie al gehoord van de Citizen investigation app? Dat wordt een digitale tool waarmee we als professionals in de opsporing burgers kunnen helpen. Het is nu nog in de ontwikkelfase. Maar binnenkort te zien in Heel Holland Spoort Op!
Columnist van dienst: Wim van Amerongen
Programmadirecteur Herijking Opsporing
