De spectaculaire overname van de illegale handelsplaats Hansa zal u niet zijn ontgaan. Ik denk dat iedereen die bij de opsporing betrokken is het nieuws met een mengeling van bewondering en plaatsvervangende beroepstrots heeft gevolgd. Het was een live-voorbeeld van hoe de opsporing er de komende tien jaar uit gaat zien. Dan heb ik het niet eens over de combinatie van goed speurwerk, of de geoliede samenwerking met politie en justitie in de VS, Duitsland en Litouwen. En zelfs niet over het bewijs van kunnen op het gebied van high-tech misdaadbestrijding.
Wat zichtbaar werd is dat we als opsporing bezig zijn met een dubbele paradigmashift. De eerste is dat we ons minder richten op individuele delicten, maar veel meer op het bestrijden van de onderliggende problemen. In dit geval op een infrastructuur die de handel in (dit geval vooral) drugs in zeer hoge mate faciliteert. Dat is een aanpak die veel effectiever is. Het jagen op drugsdealers en het onderscheppen van drugstransporten is te vaak niet meer dan het dweilen met de kraan open. Opgepakte dealers pakken de draad meestal snel weer op, of een ander neemt zijn plaats in. Tegenover het ene onderschepte transport, staan talloze niet-onderschepte. Het Hansa-succes past in een lijn die al iets langer is ingezet in de strijd tegen de ondermijnende criminalliteiten nu langzaam maar zeker structuur krijgt. Het gaat dan om de aanpak van de infrastructuur waarbinnen de organisaties kunnen functioneren met facilitators uit de onder- én bovenwereld (denk aan autoverhuurbedrijven, financiële dienstverleners, leveraars van apparatuur).
De tweede daarmee samenhangende verandering is dat we niet meer in de eerste plaats op zoek gaan naar boeven, maar naar de plekken waar hun transacties zichtbaar worden. Want als je die plekken vindt, kom je die boeven vanzelf tegen. In de eerste decennia van de internet-revolutie is veel gesomberd over het onzichtbaar worden van criminele activiteiten en de mogelijkheden die het terroristische organisaties bood. De naam darkweb is een uitdrukking van die gemoedstoestand. Maar de ervaring met de Hansa-site leert ons iets heel anders.
Het leuke van het internet is namelijk dat alles, als je het probleem van versleuteling oplost, veel transparanter wordt dan in de fysieke wereld waarin van alles onder de radar plaatsvindt. Waarin dealertjes hun waar bij hun moeder verstoppen en in een donkere steeg verkopen, wapendeals in een donker kamertje worden gesloten, enzovoort. Na het overnemen van de Hansa-site was het alsof politie en justitie op het Waterlooplein liepen waar alle dealers hun heroïne, cocaïne, crack en pillen liepen uit te venten. Je kon precies zien wie wat aanbood, hoeveel je kon bestellen en hoe het werd geleverd.
Het Hansa-succes is dan ook een enorme opsteker voor waar we mee bezig zijn: de vernieuwing van de opsporing. Maar we zijn er natuurlijk nog lang niet met dit incidentele succes. We zullen alles op alles moeten zetten om onze know-how te versterken. De verbetering van de internationale samenwerking zal nog meer kunnen opleveren. We zullen uitgedaagd worden met nog slimmere interventies duurzame prestaties te bieden. En bovenal zullen we als politie en OM ervoor moeten zorgen dat de kennis en ervaring wordt gedeeld. Dit was topsport van een topteam. Om echt veel meer voor burgers en samenleving te kunnen betekenen zullen we de breedtesport moeten versterken.
Wilt u reageren? Mail:
kwaliteitopsporing@politieacademie.nl Columnist van dienst: Charles Wiegant
Programmadirecteur Herijking Opsporing en Vervolging van het Openbaar Ministerie
