Niet alles wat technisch kan, moet je ook willen. Om gebruik
van digitale technieken zorgvuldig te wegen gaat de politie werken met ethiektafels.
Rondom de inzet van digitale technologie kunnen de gemoederen hoog oplopen, of
het nu gaat om gezichtsherkenning of een corona-app. Zomaar alles inzetten wat
technisch kan, is niet verstandig, maar bij voorbaat roepen dat nieuwe
technologie onaanvaardbaar is, schiet ook niet op.
Hoe kan het dan wel? Simpel: door samen over de voor- en nadelen te praten. En
dan niet in het algemeen, maar over een concrete casus. Om dat gesprek goed te
voeren hebben Peter-Paul Verbeek (hoogleraar Techniekfilosofie aan Universiteit
Twente) en Daniël Tijink (ECP Platform voor de InformatieSamenleving) de aanpak
begeleidingsethiek ontwikkeld, kortweg de ethiektafels.
Oordeel opschorten
Eind 2019 vonden de eerste twee ethiektafels plaats bij de politie, over
gezichtsherkenning in de Arena en over sensing/profiling bij de outlet in
Roermond. Op basis van de positieve ervaringen is ECP gevraagd een ethiektafel
te begeleiden voor de Politieacademie.
Dit voorjaar mochten de deelnemers van het programma Digitale Transformatie de
nieuwe methodiek beproeven. In een workshop bogen ze zich over een casus: twee
gemeenten die met een cameraschild voor kentekenherkenning (ANPR) werken in de
strijd tegen voertuigcriminaliteit. Kenmerkend voor de ethiektafel is dat
gesprekspartners hun oordeel opschorten en zich eerst samen verdiepen in waar
het precies om gaat: wie zijn er allemaal bij betrokken, welke mogelijke
effecten heeft de technologie en welke waarden zijn in het geding?
Vanwege corona vond de workshop digitaal plaats, een dubbel experiment dus. Met
tools zoals Mentimeter werd ieders inbreng zichtbaar. Zo noteerde iedere
deelnemer de in zijn ogen belangrijkste waarde om rekening mee te houden. De tagcloud
toonde een duidelijke top drie: veiligheid, privacy en proportionaliteit. In de
volgende en laatste fase van de ethiektafel werkten de deelnemers in groepjes de
handelingsopties uit: wat moet je doen om ANPR-camera’s op een voor iedereen
aanvaardbare manier in te zetten? Wat kun je bijvoorbeeld in de technologie inbouwen
om privacy te vergroten? En welke afspraken maak je over bewaartermijnen en verantwoordelijkheden?
Weloverwogen
De deelnemers waren te spreken over de workshop en waardeerden deze met gemiddeld
een acht. Vrijwel iedereen is van plan deze methode in het dagelijkse werk te
gaan gebruiken.
Ethiektafels bieden een handzame en toegepaste manier om de ethische dialoog
over technologie te voeren en weloverwogen keuzes te maken. Het is daarbij belangrijk
om dit met uit de praktijk gegrepen casussen te doen en deskundigen van
verschillende disciplines aan tafel uit te nodigen, van Wpg-expert tot technisch
ontwerper.
De politie gaat de methode samen met de Politieacademie en ECP verder verkennen.
Er staan ethiektafels met de korpsleiding en binnen twaalf eenheden op het
programma. Samen zullen ze, naast concrete handelingsopties, zicht bieden op
waarden waar wij als politie voor staan.