Kijk eens van een afstandje naar de dingen, dan zie je meer. Die les hield astronaut André Kuipers het publiek voor tijdens de slotbijeenkomst van de Innovatie-expeditie. Een ruimtereis als metafoor voor innovatie: over grenzen kijken en nieuwe werelden verkennen.
Precies dat hebben deelnemers aan de Innovatie-expeditie de afgelopen weken geoefend. Tijdens de slotbijeenkomst presenteerden ze hun ideeën over hoe dingen in de organisatie anders en beter zouden kunnen. 'Ze hebben geleerd de ruimte te voelen om breder te kijken en vooral ook om hun medewerkers ruimte te geven om ideeën uit te werken', vat programmamaker Meike Kemna het samen.
Volgende stap
De Innovatie-expeditie beleefde dit voorjaar zijn laatste editie. Niet omdat innovatie passé is, integendeel. De noodzaak van meebewegen met ontwikkelingen in de samenleving, onderkennen de meesten inmiddels wel. Het is nu tijd voor een volgende stap, vertelt programmamaker/docent Sophie Gootjes: 'We moeten zorgen dat innovatief denken ingebed raakt in de organisatie en gaat bijdragen aan onze missie als politie.'
Dus niet innoveren om het innoveren, en al helemaal niet omwille van technische snufjes, maar omwille van beter politiewerk. 'Je moet innovatie verbinden aan de vraag wat de rol van de politie van overmorgen wordt', stelt Kemna. 'Daar moet je goed over nadenken, want als je meerolt met technologische ontwikkelingen kun je achteraf constateren dat je niet meer bent wie je wilde zijn.'
Een belangrijk aandachtspunt wordt bijvoorbeeld het contact tussen politie en burgers. 'De eisen aan de politie op sociaal gebied veranderen. Dat vraagt echt om een transitie', stelt Gootjes. 'Je kunt niet meer zeggen: "daar kunnen we geen mededelingen over doen." De burger verwacht uitleg en als jij niet zegt hoe het zit, gaan ze het zelf uitzoeken.' Kemna noemt de onderzoeken van online burgernetwerk Bellingcat en het officiële Joint Investigation Team (JIT) naar de MH17 als voorbeeld. 'Je zag hoe ze elkaar versterkten en van elkaar leerden. Als je dergelijke initiatieven alleen maar wantrouwt, streven ze je straks voorbij. Als politie wil je niet overruled worden door burgers die zelf initiatieven gaan ondernemen, dus moet je nadenken over hoe je die samenwerking met burgers gaat vormgeven.'
Taai proces
Zowel op de werkvloer als in de top leeft de gedachte dat er dingen in beweging moeten komen. Maar innovatie is een taai proces. 'Er wordt van alles gestart en er zit energie op, maar op een of andere manier komt het nog niet verder', stelt Gootjes.
De kunst is dat politiemensen elkaar vinden en door de Innovatie-expeditie is daar wel wat stuwkracht in gekomen. 'Waar het vroeger van eenpitters afhing, komt er nu meer structuur in.'
Een andere hobbel is dat verandering altijd weerstand oproept en schijntegenstellingen kan creëren tussen vastgeroeste oudgedienden en veranderingsgezinde jonkies. Jan Nap, lector bij de Politieacademie, gaf tijdens de slotbijeenkomst van de Expeditie handreikingen om dergelijke spanningen te verzachten. Over innovatie, zo stelde hij, kan het onterechte idee bestaan dat de organisatie iets mist en dat er iets nieuws moet komen. Nap draaide het om: 'We hebben al enorm veel kennis in huis. De organisatie moet alleen leren om die kennis te zien en te benutten.'
Innovatie is geen product dat in een keurig afgebakend en afvinkbaar hokje zit, maar een onderzoekende houding die in alle poriën van de politieorganisatie moet doorsijpelen. Kemna: 'Een belangrijk leerpunt de afgelopen jaren was het besef van het grote belang van de voorfase bij innovatie: Is dit probleem urgent genoeg? Wat zijn de effecten van onze oplossing op de samenleving? Leidt het niet tot onbedoelde negatieve gevolgen? En met wie kunnen we samenwerken?' Gootjes vult aan: 'De focus is aan het verschuiven. Bij het begin van de Expeditie wilden mensen aan de slag met innovatie. Nu zitten we in de fase dat we weten dat het niet om het experimenteren gaat, maar om het onderzoek dat daaraan vooraf gaat. Je bent dan met grote vragen bezig, waartoe zijn we als politie op aarde, en dat lijkt misschien op gespannen voet te staan met innovatieve daadkracht, maar is wezenlijk.'
Ruimte geven
Idealiter worden de deelnemers aan de Expeditie straks allemaal ambassadeur voor vernieuwing. Ze hebben geleerd om ruimte te geven aan medewerkers, hun kennis te benutten om knelpunten in het werk te lijf te gaan en kansen te herkennen. Interesse en waardering tonen als medewerkers met een idee bij je komen, maar hen ook kritisch bevragen en waar nodig afremmen. 'Een valkuil is dat mensen met grootse plannen komen die wel erg veel verandering vragen', zegt Kemna. 'Een van de lessen die we hebben opgedaan is dat kortcyclisch denken vruchtbaarder is: grote veranderingen bereik je door kleine stapjes te zetten. Als je dat snapt als leidinggevende, ben je al een trede dichter bij die grote verandering.'
De Innovatie-expeditie als leergang mag verdwijnen, maar het thema is niet meer weg te denken. In oktober 2019 komt er een meet-up van het innovatiecongres. Verder voeren Kemna en Gootjes al gesprekken over compacte in company expeditie varianten. Zij zijn ook bezig met overdracht naar de basisopleidingen voor agent. 'Die onderzoekende houding is voor iedereen een basisvaardigheid', zegt Gootjes. 'Als jij op straat telkens tegen dezelfde dingen aanloopt, kun je dat zo laten, maar je kunt het ook aankaarten bij je collega's en teamchef en samen brainstormen over hoe dingen beter of anders kunnen.' Innovatie begint, Kuipers zei het al, door soms eens van een afstandje naar je dagelijkse werk te kijken.
