Ondermijning is inmiddels een gevestigd begrip in de misdaadbestrijding. Ondermijnende criminaliteit tast de fundamenten van de open samenleving aan. Het is niet nieuw, al doet de vele publiciteit voor dit fenomeen dat soms wel denken. Ondermijning en de effecten daarvan zijn ook niet altijd goed zichtbaar. Herkenning vergt een zekere mate van bewustwording. De aanpak van ondermijning is niet alleen aan politie en justitie voorbehouden. Veel meer is een integrale aanpak gewenst waarbij alle mogelijke ketenpartners in stelling kunnen worden gebracht en waarbij er sprake is van een combinatie van strafrechtelijke, bestuurlijke, financiële en/of sociale maatregelen. Dat concluderen Jerôme Lam, Ronald van de Wal en Nicolien Kop, onderzoekers van de Politieacademie in het boek Sluipend Gif, gemaakt in opdracht van de Nationale Politie. Zij interviewden 76 professionals van onder meer de politie, overheidsdiensten en het bedrijfsleven. Het onderzoek werd 23 januari gepresenteerd op een Politieacademieseminar en aangeboden aan de portefeuillehouder ondermijning van de Nationale Politie. Lees hier een samenvatting van het boek door de onderzoekers.
Breder perspectief
Criminaliteit die de samenleving ondermijnt bestaat al meerdere decennia, zo concluderen de onderzoekers. Deze criminaliteit zou lange tijd zijn gezien als alleen een probleem van politie en justitie. Volgens het onderzoek van de Politieacademie is traditioneel recherchewerk nog steeds heel belangrijk, maar kan diepgewortelde criminaliteit waarbij sprake is van verwevenheid tussen boven- en onderwereld alleen worden aangepakt door een goede samenwerking tussen verschillende overheidsdiensten.
Preventie
Hechte samenwerking is volgens de onderzoekers nodig, omdat (preventieve) maatregelen van bijvoorbeeld de Belastingdienst of de gemeente soms effectiever kunnen werken dan maatregelen van de politie. Als er in een wijk bijvoorbeeld structureel geld wordt verdiend met wietplantages, moet dat niet alleen met de strafrechtbril worden bekeken. Als gemeenten en de Belastingdienst daar meteen bij betrokken zijn, is er bij de start van een onderzoek meer informatie beschikbaar, kunnen wietpanden gesloten worden en kan er iets gedaan worden aan de soms sociaal zwakke status van zo’n wijk.
Creativiteit en samenwerking
De samenwerking waarbij meerdere overheidsdiensten een rol spelen, kan vragen om een meer ondergeschikte rol van de politie, ,,die soms lastig te omarmen is.” Dat vraagt volgens het onderzoek om politiemensen die naast het traditionele recherchewerk ,,innovatief en creatief zijn”, kunnen netwerken en ,,out of the box kunnen denken.” Deels verandert de organisatie van de politie al, zegt onderzoeker Jerôme Lam, onder meer door zijinstroom van politiekundigen en recherchekundigen, met werkervaring buiten de politieorganisatie.
Burgers en bedrijven
Naast samenwerking met overheidsdiensten kunnen ook burgers en bedrijven belangrijke partners zijn in de aanpak van ondermijning. Het boek ‘sluipend gif’ laat ook dat zien. Het staat, na een historische beschrijving hoe het fenomeen ondermijning zich de voorbije decennia heeft ontwikkeld en wat de verschillende effecten zijn op de samenleving, uitgebreid stil bij de actuele aanpak van ondermijning. Welke obstakels komt men daar tegen en hoe kunnen deze worden weggeruimd? Aan de hand van tien uiteenlopende casussen schetst het een beeld van die aanpak. Het boek sluit af met een reeks van next practices, die handvatten bieden voor een integrale aanpak van ondermijnende criminaliteit.
Sluipend gif, een onderzoek naar ondermijnende criminaliteit. Jerôme Lam, Ronald van de Wal en Nicolien Kop. Boom Criminologie, 2017. Het boek is hier te bestellen.
