Het stroomstootwapen kan zowel geweldig als gevaarlijk zijn. Dat concluderen onderzoekers van de Politieacademie uit een analyse van stroomstootwapengebruik bij de politie. De conclusies zijn gedeeld met de Tweede Kamer. 'Correct gebruik van het stroomstootwapen door de pijltjes af te schieten of daarmee te dreigen draagt bij aan een veiliger, effectiever en nauwkeuriger optreden.
De politie startte in 2017 een pilot met het stroomstootwapen in de incidentafhandeling door de politie. Na deze pilot besloot de minister van Justitie en Veiligheid de politie uit te rusten met het stroomstootwapen. Sinds 1 januari 2022 is de politie in heel Nederland begonnen het stroomstootwapen toe te voegen aan de bewapening voor de afhandeling van incidenten. De meningen over het geweldsmiddel lopen echter nog steeds uiteen. De politie is positief over het wapen omdat gebleken is dat het een zeer effectief middel is, waarbij dreigen vaak al voldoende is. Vooral mensenrechtenorganisaties zien het als een gevaarlijk middel dat ernstige risico's met zich meebrengt, misbruikt kan worden en in een aantal gevallen mede tot de dood zou hebben geleid. Hoe geweldig of gevaarlijk is het stroomstootwapen nu echt?
Feiten op een rij
Onderzoekers van de Politieacademie bekeken en analyseerden daarom de bevindingen van de pilot en monitorden het gebruik van het stroomstootwapen in de periode erna. 'We hebben zo objectief mogelijk de feiten met betrekking tot het gebruik van het stroomstootwapen door de Nederlandse politie op een rij gezet en geanalyseerd', vertelt Otto Adang, lector Openbare Orde en Gevaarbeheersing. Daarom pasten zij onder meer een nieuwe kwalitatieve analyse toe: Police Technology Assessment (PTA). Een methode om te analyseren of een geweldsmiddel aan de verwachtingen kan voldoen in de praktijksituaties waarmee agenten te maken krijgen.
Hoe gevaarlijk is het stroomstootwapen?
Uit het onderzoek blijkt dat correct gebruik van het stroomstootwapen bij gezonde personen niet gevaarlijk is, maar er blijven risico's bestaan bij gebruik tegen verschillende groepen kwetsbare personen. 'Het is uiterst complex om de effecten te onderzoeken omdat het ethisch niet mogelijk is mensen aan het stroomstootwapen te onderwerpen ten behoeve van onderzoek', zegt onderzoeker Bas Mali. Daarom moet brede invoering van het stroomstootwapen volgens de onderzoekers aan één voorwaarde voldoen: waarborging van juist en passend gebruik. Mali: 'De bevindingen uit de monitoring na afloop van de pilot wijzen er tot nog toe op dat dat ook gebeurt.'
Hoe geweldig is het stroomstootwapen?
Het onderzoek laat ook zien dat inzet van het stroomstootwapen in een groot aantal gevallen lastige gevaarsituaties tot een goed einde heeft gebracht (persoon zonder ernstige gevolgen aangehouden of onder controle gebracht), zonder dat eerst hulp van geweldsspecialisten ingeroepen moest worden. 'Waarschuwen de pijltjes af te vuren was in bijna tweederde van de gevallen voldoende om medewerking van een persoon te krijgen', zegt Mali. Anderzijds concluderen de onderzoekers dat het antwoord op de vraag hoe geweldig het stroomstootwapen is, afhankelijk is van het beoogde doel van de invoering van dit extra geweldsmiddel. Dat is niet helemaal duidelijk. Als het doel zou zijn minder geweld tegen agenten, minder vuurwapengebruik door agenten of minder inzet van politiehonden, daar zijn geen aanwijzingen voor. 'Wat wel te verwachten is, is dat er minder verwondingen op zullen treden bij agenten en bij personen tegen wie het stroomstootwapen ingezet wordt, vergeleken met de inzet van andere geweldsmiddelen.'
De onderzoekers zetten nog wel een kanttekening bij enthousiasme over het stroomstootwapen in de eerste periode na invoering. Adang: 'Na de introductie van bijvoorbeeld pepperspray was er sprake van een zogenaamd honeymoon effect: tevredenheid nam af na aanvankelijk enthousiasme over pepperspray.'
'Police Technology Assessment: voorafgaand aan invoering van een nieuw geweldsmiddel'
De onderzoekers pasten een nieuwe kwalitatieve analyse van een geweldsmiddel toe in het onderzoek. Een PTA blijkt bij te dragen aan een gerichtere opzet van een pilot en betere inschatting van internationale bevindingen voor invoering van een nieuw geweldsmiddel. Daarom pleiten de onderzoekers ervoor om het doel dat met invoering wordt beoogd en de verwachte effecten duidelijk te formuleren. Adang: 'Bij beloftes over de prestaties en uitwerking van nieuwe technologie wordt te vaak geen rekening gehouden met menselijke factoren en de operationele context waarin de technologie gebruikt moet worden.'
Elementen die verbonden zijn aan het gebruik van een wapen (of technologie) in de praktijk en beschreven moeten worden voor een PTA:
- (Technisch) functioneren van het wapen
- De politieagenten als gebruikers van het wapen
- De doelpersonen waartegen het wapen wordt ingezet
- De interacties tussen deze elementen in de operationele en politiek-maatschappelijke context waarin het wapen gebruikt wordt.
'Daarnaast blijft het zo dat de keuze voor nieuwe wapens of technologieën niet puur op wetenschappelijke gronden gemaakt kan worden. Uiteindelijk hangt het af van belangenafwegingen en politieke keuzes', concludeert Adang.
Meer informatie:
