De politie maakte onlangs de jaarcijfers Geweld Tegen Politie Ambtenaren (GTPA) bekend. In 2020 werden in totaal 12.543 gevallen geregistreerd. Otto Adang, lector openbare orde en gevaarbeheersing aan de Politieacademie, is blij dat deze cijfers worden verzameld en gepubliceerd. "Het biedt de gelegenheid om beter te begrijpen waar het over gaat bij geweld tegen de politie.'' Hij pleit ervoor de cijfers beter te duiden, om er zo de juiste conclusies uit te trekken. ''Het houdt niet op bij deze cijfers. Ze roepen allerlei vragen op: wat is hier aan de hand?''
''Een getal als 12.500 keer geweld tegen de politie, dan denk je: wauw, dat is wel veel'', zegt Adang. ''Tegelijkertijd moet je niet het beeld hebben dat het allemaal gevallen van zware mishandeling van politieagenten zijn. Zware mishandeling is bijvoorbeeld achtentachtig keer gebeurd. Dat is meer dan in de jaren daarvoor, maar eenvoudige mishandeling, wat tien keer vaker voorkomt, laat geen stijgende lijn zien.'' Het overgrote deel van 'geweld tegen de politie' is overigens geen fysiek geweld, maar bijvoorbeeld schelden (bijna de helft), wederspannigheid zonder letsel (zo'n twintig procent) en bedreiging in woorden (tien procent).
Niet bagatelliseren
Adang is lid van de door de minister van Justitie en Veiligheid ingestelde taskforce 'Onze hulpverleners veilig', die onlangs van start is gegaan. Met een actieprogramma wil de taakgroep geweld en mishandeling van hulpverleners terugdringen en Nederlanders ervan doordringen dat agressief gedrag richting hulpverleners nooit wordt getolereerd. ''Ik zeg dit dus ook zeker niet om de cijfers te bagatelliseren. Natuurlijk stelt het wel wat voor en deugt het niet. Maar als onderzoeker heb je er meer aan om goed zicht te krijgen op wat er nu écht aan de hand is. Uiteindelijk gaat het niet om de exacte aantallen, maar omdat er dingen gebeuren waarvan we niet willen dat ze gebeuren. Hoe moet je dit soort cijfers nu duiden? Waar zitten de vraagstukken? De duiding kan beter.''
Registratie
''Het is als onafhankelijk onderzoeker een waarschuwing richting politie: pas op hoe je dit soort cijfers presenteert en welke conclusies je er aan verbindt'', vervolgt Adang. ''Want we weten ook dat de registratie van deze cijfers nogal verschilt van jaar tot jaar en tussen eenheden, en onder andere afhankelijk is van hoe actief case managers in de eenheden zijn en hoe bepaalde categorieën geïnterpreteerd worden. De definitie van geweld tegen de politie die gehanteerd wordt is heel erg ruim, en veel ruimer bijvoorbeeld dan de definitie van geweldgebruik door de politie. En waarom staat een categorie als 'niet voldoen aan bevel of vordering' ook op de lijst? Ik denk dat het inzichtelijker is in de cijfers een onderscheid te maken tussen fysiek en verbaal geweld.''
Doxing
Een potentiële meerwaarde van de gepubliceerde cijfers is dat ook is opgenomen in welke context het geregistreerde geweld plaatsvond, bijvoorbeeld in een aanhoudings- of bekeuringssituatie, zegt Adang. ''Jammer genoeg is er geen combinatie gemaakt: welk soort geweld komt vooral voor in welke context. Ik verbaas me er wat over dat speciaal de nadruk gelegd wordt op een kleinere context, agressie en intimidatie op sociale media tegen politiemensen, en daaraan gekoppeld dat doxing strafbaar gesteld moet worden. Wat ze er uit halen, zijn 108 gevallen van de in totaal ruim 12.500 meldingen. Het neemt enorm toe, want het verdubbelt bijna ten opzichte van de 58 gevallen van een jaar eerder, is de gedachte. In 2017 waren er overigens 74 gevallen. Het is natuurlijk hun goed recht om er aandacht voor te vragen, maar in het geheel van 'waar hebben we het nu over, wat is nu echt een probleem', dan kijk je toch eerder naar wat anders. Het komt voor, het is ongewenst, en ook al komt het niet zoveel voor, we vinden het zó ongewenst, dat er wetgeving voor moet komen. Dat is meer een mening, dat volgt niet direct uit de cijfers.''
Overig
In de context waarin het geweld plaatsvindt, scoort de categorie Overig het hoogst, met maar liefst 3.388 gevallen. Adang: ''Daarvan weten we dus niet wat het is. Er is wel eens een staatssecretaris afgetreden om iets wat verstopt zat onder het kopje Overig. Nu heb ik niet het idee dat er iets onder verstopt zit, maar op het moment dat zo'n categorie zo groot is, dan geeft dat aan dat het voor agenten blijkbaar lastig is om een context te registreren, om die gevallen ergens aan toe te schrijven. Het geeft aan dat we nog niet echt goed genoeg zicht hebben op de context. Daarin moeten toch ook verschillende categorieën zitten, die veel hoger scoren dan een aantal van de categorieën die er nu wel onderscheiden zijn.''
Perspectieven
Er zijn verschillende perspectieven, zegt Adang. ''Als werkgever zou ik beter inzicht willen hebben in wat voor soort situaties en met wat voor soort geweld mijn mensen worden geconfronteerd. Zodat ik ze zo goed mogelijk kan voorbereiden, kan ondersteunen, zorgen dat ze de juiste middelen hebben. Vanuit de signalerings- en adviseringsfunctie van de politie zou ik zo goed mogelijk willen kunnen signaleren en adviseren in de richting van het bevoegd gezag. Zo van: hier zijn problemen, dit zijn trends die wij zien. Daarvoor moet je over meerdere jaren naar de cijfers kijken. Bijvoorbeeld de problematiek rond verwarde personen, dat is wel duidelijk. Met deze cijfers wordt bevestigd dat dat echt een issue is.''
Aanhouding gepland
Het is ook opvallend dat Aanhouding Gepland een stijging laat zien, ziet Adang. ''Al vier jaar achter elkaar. Terwijl je die aanhoudingen het beste kunt voorbereiden, om de omstandigheden voor jezelf zo gunstig mogelijk te creëren. Een feitelijke situatie die je als politie maximaal onder controle hebt. Wat is daar aan de hand? Wat betekenen die cijfers voor onze Integrale Beroepsvaardigheid Training? Als ik zie dat Aanhouding Gepland toeneemt, dan zou ik als IBT-docent willen weten: wat gebeurt hier? Als er bij dit soort situaties fysiek geweld is en daar vaak agenten bij gewond raken, dan moeten we die aanhoudingen misschien op een iets andere manier gaan doen. Dan moeten we die training misschien aanpassen.''
Haken en ogen
''Het is zoals gezegd goed dat deze cijfers naar buiten worden gebracht, maar ze zijn nog wel met haken en ogen omgeven'', concludeert Adang. ''Het is mij niet duidelijk wat precies het doel is van deze cijfers en welk vervolg er aan gegeven wordt. Als je een helder doel formuleert, van wat je met deze cijferverzameling wilt, dan kom je verder. De cijfers roepen interessante vragen die de moeite waard zijn om te beantwoorden.''
Meer informatie:
- Strafbaar stellen doxing
- Cijfers over geweld tegen politieambtenaren 2017-2020
