Dagenlang protesten met onveilige situaties op de snelweg en politici die thuis worden opgezocht. Waar gaat het toe leiden? 'Dit kan een lange golf van openbare ordeverstoringen worden. We moeten niet alleen naar de korte termijn kijken, maar ons voorbereiden op de lange termijn. Het zal uithoudingsvermogen vergen', zegt Guus Meershoek, lector Politiegeschiedenis aan de Politieacademie.
Boeren protesteerden bij het thuisadres van de minister van Natuur en Stikstof en zorgden ervoor dat een kamerlid zijn werk niet meer kan doen. Dat de boerenprotesten nu leiden tot bedreiging van politici heeft veel gelijkenis met de jaren tachtig. 'In de jaren tachtig trad er een radicalisering van de kraakbeweging op. De radicale tak richtte zich op personen en verspreidde affiches en pamfletten met de foto's en huisadressen van politici en politiemensen. Ook de burgemeesters van Amsterdam Wim Polak en Ed van Thijn waren doelwit. Toentertijd werd dat gelukkig in brede kring ervaren als een niet te tolereren grensoverschrijding, dat kon echt niet. Diezelfde publieke reactie zie je nu met bedreigingen aan het adres van bijvoorbeeld minister Christianne van der Wal, hopelijk met hetzelfde effect', vertelt Meershoek.
De toon is gezet
De protesten houden nu al dagen aan, met dreiging tot platleggen van het land de komende week. Waar gaat het toe leiden? Meershoek: 'Ik zie dit wel als een prelude op nog meer ordeverstoringen. Waar je normaliter zomers kortstondige rellen hebt, rondom bijvoorbeeld een voetbalwedstrijd, denk ik niet dat dit zomaar wegebt. Er is veel onvrede in de samenleving die voedsel kan geven aan nieuwe protesten, de maatregelen van Rusland in het kader van de oorlog in Oekraïne kunnen nog diep ingrijpen op het maatschappelijk leven. Opstandigheid kan zich als een lopend vuurtje verspreiden onder andere bevolkingsgroepen die ook hun ongenoegen willen uiten. En wat je dan vaak ziet: de eerste protesten zetten de toon.'
Militaire inzet
Ook de inzet van tractoren bij de protesten is niet iets nieuws. Wellicht wel reden om het leger in te schakelen. 'De inzet van het leger is in Nederland niet ongewoon. In tegenstelling tot andere Europese landen, is er in Nederland geen strikte scheiding tussen binnenlandse en buitenlandse veiligheidszorg. In bijvoorbeeld Engeland en Duitsland is die scheiding wel strikt; daar is men op uiteenlopende historische gronden bang militairen te laten optreden tegen de eigen burgers. In Nederland zijn we daar van oudsher niet zo bang voor. Zo komt het dat in de jaren tachtig het Nederlandse leger is ingezet tegen krakers in bijvoorbeeld de Vondelstraat in Amsterdam en de Piersonstraat in Nijmegen. Als voorzitter van de veiligheidsregio kan een burgemeester militaire bijstand vragen, legt Meershoek uit.
Maar waar de politie en de Mobiele Eenheid (ME) gericht zijn op de-escaleren en contact zoeken, zijn het leger en de Koninklijke Marechaussee dat veel minder. 'De ME bestaat uit politiemensen die dagelijks op straat werken en met burgers in gesprek gaan. Ze zijn daardoor flexibeler in hun tactieken. De Koninklijke Marechaussee is wel verbeterd in dat opzicht, maar blijft een militaire eenheid. Zij hebben minder ervaring en training in intermenselijk contact. Daarom moet je voorzichtig zijn met militaire inzet. Anderzijds kan het soms nodig zijn omdat sommige actievoerders extreem geweld gebruiken en je ze daar niet mee mag laten wegkomen', waarschuwt Meershoek.
Uithoudingsvermogen
Volgens Meershoek zullen de protesten niet snel tot een einde komen: 'Ik denk dat er alle aanleiding is om niet alleen aan de korte termijn te denken, maar ook aan de lange termijn. Ik verwacht een lange golf van openbare ordeverstoringen. Daar moet je je als politie op voorbereiden: nadenken over langdurige inzet van de ME zonder de betrokken politiemensen te overbelasten en over passende bijstand bij geweldsexcessen. Deze protesten gaan uithoudingsvermogen van de politie vergen.'
