Lintopdrachten overslaan
Verdergaan naar hoofdinhoud

'Procedure na geweldgebruik door politiemensen meer gericht op verantwoorden dan op leren'

Plaatsingsdatum:  

Laatste update: 17-10-2022 13:40

Om te beschermen en te handhaven mag de politie geweld gebruiken als de situatie daar om vraagt. Het is voor de samenleving belangrijk dat de politie verantwoordt waarom er geweld is gebruikt en hoe er is gehandeld. In 2019 is de procedure die volgt op het gebruiken van geweld door de politie veranderd. De belangrijkste aanpassing is het nadrukkelijk willen leren van geweldsaanwending. Uit onderzoek van de Politieacademie en de Rijksuniversiteit Groningen in opdracht van de politie blijkt dat deze nieuwe procedure in de praktijk meer gericht is op verantwoorden dan leren.


De Nationale Ombudsman stelde dat de verantwoording na geweldgebruik door de politie niet alleen gaat om de vraag of het toegepaste geweld rechtmatig was, maar ook om de vraag of de politie op een professionele manier gehandeld heeft. Hij pleitte er voor dat de politie meer ging leren van de aanwending van geweld. Daarop is besloten het proces van melden van geweldgebruik te herzien en vooral te willen leren van geweldgebruik (zie 'Geweld gebruikt en dan...'). Onderzoekers van de Politieacademie en Rijksuniversiteit Groningen deden uitvoerig onderzoek naar de nieuwe procedure.

Nog veel te winnen op leren van geweldgebruik

Uit het onderzoek blijkt dat in de praktijk het accent meer ligt op verantwoorden dan op leren en meer op het leren van individuele agenten dan op lessen voor politieteams of de politieorganisatie als geheel. Daarnaast concluderen de onderzoekers ook dat het nieuwe proces niet goed functioneert voor geweldgebruik in grootschalig verband. Dat leidt ertoe dat er onvoldoende zicht bestaat op dergelijk geweldgebruik.

 "Het is een positieve stap dat het proces uitgebreid is. Voor zover ik weet is dit ook internationaal gezien uniek. Maar elkaar aanspreken over professionaliteit van optreden blijkt niet vanzelfsprekend. Van collectief leren is nog maar beperkt sprake", vertelt Otto Adang, lector Openbare Orde en Gevaarbeheersing en bijzonder hoogleraar aan de Rijksuniversiteit Groningen. "Daarmee worden kansen om te verbeteren en de professionaliteit te verhogen gemist. Het kan ook leiden tot aantasting van de legitimiteit van de politie."

Veel informatie verzameld

De onderzoekers namen meer dan 130 mondelinge interviews af en hielden focusgroepgesprekken met verschillende betrokkenen uit de politie-eenheden. Daarnaast zijn  ruim 5.600 politiemensen met een geweldsbevoegdheid schriftelijk bevraagd, onderzochten zij politieregistraties en documenten over geweldgebruik en bundelden zij de belangrijkste conclusies uit Peer Reviews over dit onderwerp. Onderzoeker Bas Mali over de gesprekken met politiemensen: "Door verschillende methodes te gebruiken hebben we niet alleen een goed beeld gekregen van de procedure in de praktijk, maar zette het onderzoek zelf mensen ook al aan tot leren."

Commitment, organisatie en borging

De onderzoekers geven drie belangrijke aanbevelingen mee:

  • Behandel geweldsaanwending als een strategisch belangrijk thema, met name in de hogere regionen van de politieorganisatie is een hogere prioritering noodzakelijk: ieder geweldgebruik door de politie (hoe rechtmatig en professioneel ook) raakt direct aan het gezag en de legitimiteit van de politie.
  • Faciliteer alle actoren binnen het nieuwe proces beter, niet alleen qua tijd, maar ook qua kennis en middelen
  • Borg het nieuwe proces beter (o.a. voor grootschalig optreden) en organiseer het minder kwetsbaar

Adang: "Je moet ze alle drie doen, anders gaat het niet want ze liggen in het verlengde van elkaar. De politieorganisatie moet leren om te leren van geweldgebruik."

Geweld gebruikt en dan…

De nieuwe procedure van melden van geweld is een proces van verantwoorden en leren. Na mondelinge en schriftelijke melding toetst de hulpofficier van justitie de geweldsaanwending naar wettelijk kader en vakmanschap. Bij vakmanschap gaat het onder meer om  de-escalerend en zorgvuldig handelen. Afhankelijk van deze eerste toetsing volgt advies van het sectorhoofd en vervolgens van de speciaal ingestelde commissie geweldsaanwending, waar ook een burger deel van uitmaakt. Op basis van deze adviezen beoordeelt de politiechef de geweldsaanwending als professioneel of niet professioneel.

De teamchef is verantwoordelijk voor het doorlopend leren door medewerkers en het team. Dit leren vindt veelal op de werkplek plaats en kan verschillende gedaantes hebben, bijvoorbeeld door tijdens werkoverleggen situaties na te bespreken, door gezamenlijk simulaties te oefenen of door aangepaste of extra training met een docent Integrale Beroepsvaardigheidstraining.

De politiechef is verantwoordelijk voor het lerend vermogen op organisatieniveau. Dit leren betreft eerst het omzetten van informatie uit het beoordelingsproces naar leerdoelen binnen de eenheid en het korps. Naar aanleiding van specifieke casussen en/of geconstateerde patronen wordt aandacht gevraagd voor specifieke vormen van geweldsaanwending. Bijvoorbeeld tegen personen met onbegrepen gedrag of het gebruik van het vuurwapen bij bedreiging met een mes. De vertaling naar en uitvoering van training vindt vervolgens plaats in samenwerking met de afdeling Operationele Begeleiding en Training.

Meer informatie

Trefwoorden